Sinds mei dit jaar heeft tabaksmultinational Philip Morris International een nieuwe baas. Zijn naam luidt Jacek Olczak. Wie is deze kersverse CEO, nummer één van het meest dodelijke consumentenproduct ter wereld? TabakNee ging op onderzoek uit.

Door de webredactie

De 56-jarige Jacek Olczak woont nabij Lausanne, de stad in Zwitserland waar het hoofdkantoor van Philip Morris International (PMI) zetelt. Olczak heeft vier kinderen en speelt in zijn vrije tijd gitaar. Hij is niet bepaald een muurbloempje: als je ‘philip morris international jacek olczak’ googelt, word je getrakteerd op zo’n 78.000 resultaten waaronder afbeeldingen en filmpjes. We zien een man met grijzend haar en (meestal) een vlot getrimd baardje; een man die zich al bijna drie decennia inzet voor de verkoop van tabak en opvalt omdat hij Engels spreekt met een zwaar accent.

Zijn wieg stond in de Poolse stad Łódź, waar hij tevens aan de universiteit een master economie behaalde. Olczak begon zijn loopbaan bij PMI in 1993 op de afdeling financiën voor PMI in Polen. Daarna klom hij op binnen het bedrijf in onder meer Polen, Roemenië, Hongarije, Lausanne, Duitsland en Oostenrijk, als manager, leidinggevende en directeur. Op zijn LinkedIn noemt Olczak overigens alleen de highlights: in 2009 werd hij voorzitter van de EU-regio van PMI; in 2012 werd hij Chief Financial Officer (CFO), dus dé financiële man van PMI. Op de beurs in New York kreeg hij een jaar later als trotse CFO een groot applaus bij het vijfjarig bestaan van PMI als zelfstandige, beurgenoteerde onderneming. In 2018 werd hij COO (Chief Operating Officer), om sinds mei dit jaar (als opvolger van André Calantzopoulos) de absolute top te bereiken als dé baas van het grootste private nicotineconcern ter wereld.

Sigaretten op de bon

“Toen ik opgroeide, was Polen een communistisch regime; we ondervonden allerlei soorten tekorten – ik herinner me dat sigaretten op de bon waren”, zegt Olczak in een interview met PMI. Maar na de val van het communisme kregen mensen meer producten tot hun beschikking en werden ze hierover beter geïnformeerd, vervolgt hij. “Hierdoor kon ik betere keuzes maken in mijn eigen levensstijl – en realiseerde ik me dat kennis alles is. Geef mensen de juiste informatie en ze maken betere keuzes.”

Waarom heeft Olczak, dit gezegd hebbende, zijn rokende consumenten dan niet geïnformeerd over het gif in zijn product? Hij heeft de klant zelfs gestimuleerd om te roken door goedkopere sigaretten op de markt te brengen. Dat blijkt uit documenten van de Truth Tobacco Industry Documents, een bibliotheek waarin interne documenten van alle tabaksfabrikanten worden verzameld en bewaard. In een intern (intussen geopenbaard) document uit september 2004 geeft Olczak in zijn toenmalige functie als voorzitter van Philip Morris in Polen aan dat hij shag wil gaan produceren, omdat op shag minder accijnzen wordt geheven dan op sigaretten. Het is bekend dat hoe goedkoper de tabak, hoe meer mensen roken.

Optimist en pragmaticus

Olczak is naar eigen zeggen een geboren optimist en pragmaticus. Deze eigenschappen komen hem goed van pas nu tabak hoe langer hoe meer uit de gratie raakt, er allerlei rookontmoedigingsmaatregelen worden genomen en steeds minder mensen roken. De PMI-baas wil de wereld ‘unsmoken’, rokers kunnen maar beter overstappen naar de “minder schadelijke” (90 tot 95 procent, claimt PMI!) nieuwe sigaret. In het voorjaar van 2017 werd de IQOS, het Nieuwe Roken, door PMI gelanceerd. De IQOS is een dampapparaat met korte sigaretten erin (heatsticks), waarbij de tabak niet wordt verbrand maar verhit. Dit nicotineproduct moet ervoor zorgen dat PMI’s klanten niet weglopen, en tegelijkertijd ook nieuwe klanten bereiken. Want hoewel PMI beweert dat de nieuwe sigaret niet voor jongeren is bedoeld, slaan gezondheids-ngo’s en wetenschappers in de VS alarm: het uiterlijk van de nieuwe heat-not-burn-sigaretten is zo gelikt dat de tabaksproducent een nieuwe jonge doelgroep lijkt te willen verleiden. Met alle gevolgen van dien.

Inmiddels haalt PMI bijna een kwart van de omzet uit “rookvrije alternatieven”, aldus NRC van 2 augustus jl. (‘Philip Morris overweegt nog geen sigarettenstop in Nederland’). Volgens onafhankelijk onderzoek bevat de ‘damp’ van de IQOS wel degelijk kankerverwekkende stoffen. Dat mensen verslaafd blijven aan nicotine is minstens zo kwalijk. En laten we niet vergeten dat PMI in ontwikkelingslanden nog steeds inzet op het vergroten van de (gewone) rokersmarkt. Tot zover het ‘unsmoke’-verhaal, dat zwaar riekt naar schone schijn.

Gezondheidsmessias

In zijn interviews en artikelen profileert Olczak zich als een soort gezondheidsmessias. “Er is geen tijd te verliezen om het probleem van roken op te lossen”, zegt hij bijvoorbeeld in een filmpje als hij aantreedt als CEO. En: “Ons doel is om sigaretten volledig achter ons te laten en op een dag een rookvrij bedrijf te worden.”

De pragmaticus Olczak heeft zijn oog laten vallen op de Vectura Group, een Britse farmaceut die onder meer inhaleermedicijnen (‘puffers’) maakt; medicijnen die belangrijk zijn voor patiënten met een longaandoening. PMI wil een “gezondheids- en welzijnsbedrijf” worden, omdat het veel kennis heeft van “ademhalingstechnologie”. Olczak zoekt nieuwe markten, voor zijn aandeelhouders en zichzelf. “You need to be where your stakeholders are”, schrijft hij op zijn LinkedIn.

Miljoenen dollars

Om zijn verslavende producten aan de man en vrouw te brengen, verdient Olczak vele miljoenen per jaar. Hoeveel precies weten we niet, maar we hebben wel een aanwijzing. We weten namelijk dat Olczak als CFO van Philip Morris International gemiddeld ongeveer 7 miljoen Amerikaanse dollar per jaar verdiende, oplopend naar 11 miljoen als COO in 2020. Wat hij nu verdient? Het zal ongetwijfeld veel meer zijn, maar nooit genoeg om de vele miljoenen levens die hij heeft stukgemaakt weer heel te maken.