OPINIE

De kiezer heeft gesproken. Uit de voorlopige verkiezingsuitslag blijkt dat de VVD nog steeds de grootste is, maar toch acht zetels moet inleveren. Wat betekent dat voor wat er in het nieuwe regeerakkoord komt te staan over tabaksontmoediging?

Door Bas van Lier en Frits van Dam

De partij die haar oren het meest laat hangen naar de tabaksindustrie, de VVD, is nog steeds de grootste in de Tweede Kamer. Maar met acht zetels minder dan in de afgelopen vier jaar heeft de partij minder macht om nieuwe maatregelen voor tabaksontmoediging tegen te houden. Tijdens het kabinet Rutte II hield zij de arme PvdA-woordvoerder Marith Volp in een verstikkende omhelzing.

Tijden veranderen gelukkig, want tijdens het Nationaal Zorgdebat in Carré op 21 januari bleek al dat er een Kamermeerderheid van 87 zetels was voor hogere tabaksaccijns en minder verkooppunten, maatregelen die bewezen effectief zijn om tabaksgebruik terug te dringen. PvdA, GroenLinks, SP, D66, CDA, CU en SGP onderschreven de noodzaak om deze maatregelen te nemen. Die meerderheid is er nog steeds zij het dat die is geslonken naar 83 zetels. Met de vijf zetels van Partij voor de Dieren, een verklaard voorstander van antirookmaatregelen, komt het aantal zelfs op 88. 

Meer rokende jongeren

Het kabinet Rutte II was een ramp voor het tabaksontmoedigingsbeleid. Per saldo is het aantal rokers onder Rutte II dan ook niet afgenomen. Het kabinet Rutte II was een ramp voor het tabaksontmoedigingsbeleid. Per saldo is het aantal rokers onder Rutte II dan ook niet afgenomen.

Onder jongeren lijkt er wel een neergaande trend te zijn, maar dat behoeft enige nuancering want het aantal aantal rokers onder VMBOt-scholieren blijkt zelfs iets te zijn toegenomen. En in Amsterdam constateert de GGD in het rapport Tabaksontmoedigingsbeleid 2016-2019 dat de dalende trend onder scholieren in de stad stagneert en dat jongvolwassenen (19-34) sinds 2008 meer zijn gaan roken.  

Nadat minister van VWS Edith Schippers in het eerste kabinet Rutte verschillende antitabaksmaatregelen ongedaan had gemaakt, moest ze die na protesten uit de samenleving en gerechtelijke uitspraken weer invoeren. Schielijk gaf ze het tabaksdossier door aan staatssecretaris Martin van Rijn, die echter in Rutte II in de houdgreep van de VVD machteloos was meer te doen dan het strikt noodzakelijke.

De VVD heeft haar zelfgekozen rol als verdediger van de tabaksindustrie met verve gespeeld, kunnen we vaststellen. De laatste VVD-woordvoerder op tabak Erik Ziengs zag er onlangs nog geen been in bij tabaksproducent BAT op bezoek te gaan, terwijl hij dat helemaal niet mag volgens de internationale verdragen die ook Nederland ondertekend heeft. Verder gelooft hij dat een betere handhaving van de bestaande regelgeving (rookverbod horeca, NIX18) voldoende is om jongeren van het roken af te houden. Eerst die handhaving maar eens op orde en daarna pas nadenken over nieuwe maatregelen.

Wie zo redeneert wil het tabaksprobleem – 20.000 doden door roken per jaar in Nederland – helemaal niet aanpakken. Maar dat wil Ziengs dan ook niet, vriend als hij is van Big Tobacco.

Nieuw kabinet

Het mag helder zijn waarom TabakNee eerder deze week nog afraadde om op de VVD te stemmen. De huidige verkiezingsuitslag geeft hoop dat Nederland verlost raakt van het door de VVD gedomineerde tabaksbeleid. Als Mark Rutte een derde kabinet wil leiden, zal hij in zee moeten met CDA en D66, twee verklaarde voorstanders van een verdergaand tabaksontmoedigingsbeleid. Voor mogelijke vierde coalitiepartners – GroenLinks, ChristenUnie – geldt hetzelfde.

Een breuk met het huidige slappe antitabaksbeleid hangt uiteraard samen met de ministerskeuze. Edith Schippers moet niet terugkeren op VWS, dat zou echt desastreus zijn voor het tabaksontmoedigings- en preventiebeleid en nog eens veel ellende veroorzaken. Hanke Bruins Slot (CDA) of Pia Dijkstra (D66) op VWS zou een zegen zijn. Zij hebben getoond te weten waar het met het tabaksbeleid naar toe moet.    

En last but not least zou de VVD op zoek moeten naar een nieuwe tabakswoordvoerder met hart voor de zorg, die de belangen van het bedrijfsleven niet laat prevaleren. Het is echter de vraag of er bij de VVD een dergelijk fractielid te vinden is.