Sigaretten zijn in België en Duitsland goedkoper, dus gaan rokers hun paffertjes daar kopen en hebben Nederlandse tabaksverkopers het nakijken. De tabaksindustrie maakt dankbaar gebruik van het beeld van de bijna failliete ondernemer in de grensstreek. Dit is deel 8 van de serie over het tabakssyndicaat op postbus 262 te Leidschendam. Lobbybureau Eppa is weer van de partij. En wat doet de woordvoerder van de Nederlandse apotheken bij de acties tegen hogere tabaksaccijnzen?

Door Stella Braam

"Goedemiddag, u spreekt met Eppa."
"Met wie?"
"Met Eppa. Waarmee kan ik u helpen?"

Hebben we het verkeerde nummer gedraaid? We bellen namelijk naar de NSO, de belangenvereniging voor de kleine tabakswinkeliers, omdat we meer informatie willen over haar actiewebsite accijnslek.nl. Daarop wordt bijgehouden hoeveel de overheid aan tabaksaccijnzen zou mislopen, omdat rokers massaal in België en Duitsland goedkopere sigaretten zouden inslaan.

Als we het telefoonnummer bellen dat op de actiewebsite van de kleine tabakswinkeliers onder de contactknop wordt vermeld, neemt een receptioniste van Eppa op. Dit is een bureau voor Politiek & Lobby en Strategische Communicatie waar de tabaksindustrie een van de grootste klanten is. Dat bleek uit het vorige deel van deze serie. Eppa doet het lobbywerk voor de Stichting Sigarettenindustrie (SSI) waarin drie van de vier grote tabaksfabrikanten op Nederlandse bodem samenwerken. Willem Jan Roelofs is woordvoerder en vicevoorzitter van de SSI en besteedt het lobbywerk uit aan Eppa, het bureau waarvan hij mede-eigenaar is.

Vreemd dat we Eppa aan de lijn krijgen. Accijnslek.nl is namelijk volgens de website een onafhankelijke actie van de NSO, de belangenvereniging van de "tabaks- en gemakswinkels", de echte tabaksspeciaalzaak en winkels waar je behalve tabak ook bijvoorbeeld souvenirs, snoepgoed en tijdschriften kunt kopen. Achter het telefoonnummer op de website staat ook een naam vermeld: Rob Sebes. Een man die in de medische wereld enige bekendheid geniet: sinds september 2010 vertolkt Sebes de stem van apotheken en farmacie als hoofd Public Affairs en woordvoerder bij de overkoepelende apothekersorganisatie KNMP, de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie.

Indrukwekkende staat van dienst

Rob Sebes die door NSO blijkt te zijn ingehuurd voor de communicatie van accijnslek.nl, is ook partner en senior adviseur van Eppa voor de divisie "strategische communicatie". Volgens zijn LinkedIn-profiel is hij sinds juli 2013 bij Eppa verantwoordelijk "voor strategische advisering aan de top van bedrijven en maatschappelijke organisaties op het gebied van communicatie- en mediabeleid".

Volgens de website van Eppa heeft Sebes die vijf jaar voor MKB-Nederland heeft gewerkt, een indrukwekkende staat van dienst. Hij was communicatiemanager en woordvoerder van de Onderzoekscommissie Irak (Commissie-Davids). Hij was ook voorlichter en woordvoerder van de Parlementaire Enquêtecommissie Financieel Stelsel (Commissie-De Wit) die de Nederlandse financiële steun aan banken heeft onderzocht en haar eindrapport 11 april 2012 heeft gepresenteerd. Ruim zeventien jaar is hij economisch en politiek journalist geweest "op landelijk en internationaal niveau, waarvan de laatste tien jaar als redacteur bij De Financiële Telegraaf en hoofd van de parlementaire redactie van De Telegraaf."

Fabrikanten betaalden mee aan de website

Accijnslek.nl is nog op een andere wijze verstrengeld met de industrie. Alle tabaksfabrikanten hebben namelijk geld voor die website betaald. Dat gaf Janwillem Burgering, één van de kopstukken van de belangenvereniging van de kleine tabakswinkels, in een interview met Vrij Nederland na enig aandringen toe. Het precieze bedrag wilde hij niet verklappen, maar: "Een website maken, dat kost toch niet zoveel? Enige duizenden euro's", zei hij relativerend.

De financiering verliep via de nieuwste loot in de collectie stichtingen van de NSO, de op 8 februari 2012 opgerichte stichting Fonds Samenwerking Industrie & Tabaksspeciaalzaken (FSIT), die in deel 6 al werd genoemd. NSO is de voorzitter van deze stichting. De andere bestuursleden zijn alle grote tabaksfabrikanten die in Nederland opereren. Post voor deze stichting moet naar Postbus 262 te Leidschendam, de postbus waar supermarkten en tabaksfabrikanten samen optrekken voor een optimale verkoop van tabak, zoals uit deze serie blijkt. De belangenvereniging van de kleine tabaksverkopers, NSO, heeft zich in dit syndicaat gevoegd en pleit dus ook voor verkoop van tabak door de supermarkten, zodat de kleine tabakswinkelier het nakijken heeft.

We hebben weer van Duitsland verloren

Terug in de tijd. Op 11 juni 2012 wordt de aftrap gedaan van de campagne tegen de geplande verhoging van de tabaksaccijnzen, met de "grenseffecten" als argument. De NSO, de belangenvereniging van de kleine tabakswinkeliers, trekt dan samen op met de tankstations. Onderdeel van de campagne is een filmpje op YouTube met de titel "Nederland uitgeschakeld" - We hebben weer van Duitsland verloren. Jonge Oranjesupporters scheuren in een auto naar Duitsland waar ze in een benzinestation door een lachende Heidi hun tassen met sigaretten laten vullen. Aan het eind komt een tekst in beeld: "Waarschuwing: Extra accijns op tabak is FATAAL voor álle grensondernemers".

Het motto van de campagne luidt "180 is de grens", refererend aan Duitsland waar je op de snelweg 180 kilometer per uur mag rijden. Sommige kranten, zoals BN/De Stem besteden aandacht aan de campagne. Dan verschijnt "apothekersman" Rob Sebes op het toneel als woordvoerder van de tabakswinkeliers en tankstationhouders. Ook het tv-programma Radar plaatst het persbericht van de tabakswinkeliers en tankstations op haar website.

E-mail van Eppa

Diezelfde 11-de juni krijgen Tweede Kamerleden een e-mail over de campagne. De boodschap luidt dat de verhoging van de tabaksaccijns slecht uitpakt voor "de concurrentiepositie van Nederland". De e-mail eindigt met "Wij hopen dat u deze informatie wilt betrekken bij de behandeling van de Voorjaarsnota."

De ondertekenaars van deze oproep aan de Kamerleden zijn Jos Zuijdwijk, voorzitter van de NSO (tabakswinkels), Petra van Stijn, voorzitter van BETA (de zelfstandige tankstations), C. van Hulten, voorzitter van Bovag Tankstations, en Gerard de Vries, voorzitter van TZN, de groothandel.

Maar kijk, de e-mail is verstuurd door "eppa.nl". Eppa, alweer. Het lobbybureau waar tabaksfabrikanten een van de grootste klanten zijn en dat later ook wordt ingeschakeld voor de woordvoering van de actiesite accijnslek.nl.

En wéér een e-mail van Eppa

Eppa stuurt wel vaker e-mails aan Kamerleden namens de voltallige tabaksbranche. Op 23 januari 2013 krijgt een Tweede Kamerlid weer een e-mail van dit bureau. Ditmaal niet over het accijnslek-probleem maar over de "juridische en economische gevolgen" voor de tabaksbranche van de antirookmaatregelen die Brussel aan het bekokstoven is.

De e-mail is ondertekend door Hilde Zwiers van Eppa. Volgens de Eppa-site is Zwiers "actief lid van een politieke partij" en dat is, als je haar LinkedIn-profiel bekijkt, waarschijnlijk D66. En ze is niet de enige lobbyiste van Eppa die bij een politieke partij zit. Veel van Zwiers' collega's bij Eppa zijn politiek actief (geweest).

Actief in de politiek

Willem Jan Roelofs van Eppa werkte als beleidsmedewerker bij D66. Zijn Eppa-compagnon Joep Sweyen werkte 3,5 jaar voor de Tweede Kamerfractie van CDA. Eppa-compagnon Florus Wijsenbeek is een prominente VVD'er. Van 1984 tot 1999 was hij lid van het Europees Parlement.
Arjen van Berkel, oud-ambtenaar bij VROM, is actief in de PVDA. Volgens zijn LinkedIn-profiel is hij vanaf juli 2012 voorzitter van het landelijke PvdA Netwerk Ruimte, een denktank die de sociaaldemocratische visie op de fysieke leefomgeving verder moet ontwikkelen.
Benjamin van Es was, volgens zijn LinkedIn-profiel actief in de VVD in Den Haag, onder andere als assistent campagnemanager bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 en was lid van het campagneteam Tweede Kamerverkiezingen in 2012.

Niet iedereen lijkt lobby en politieke deelname samen op te laten gaan. René Leegte werd volgens het Financieel Dagblad op 8 juni 2009 tot partner bij Eppa benoemd. Hij verkocht zijn belang bij Eppa toen hij Tweede Kamerlid werd voor de VVD.

Samen naar het ministerie

Terug naar accijnslek.nl. die op 24 april 2013 online ging en sindsdien met grote regelmaat bijhoudt hoeveel de Nederlandse staat aan accijnzen misloopt doordat de consument in de buurlanden zou gaan kopen. De cijfers waaruit dat moet blijken, worden aangeleverd door de tabaksindustrie.

Een kleine maand ná de lancering, op 22 mei 2013, gaan alle tabaksfabrikanten op bezoek bij (toenmalig) staatssecretaris Weekers. Ze mogen hun beklag komen doen over de "grenseffecten". Een PowerPoint-presentatie die openbaar is gemaakt, moet Weekers ervan overtuigen de accijnzen niet te verhogen. Een presentatie met cijfers, statistieken en pakkende slogans, zoals: "Nederlandse consumenten spekken de schatkist in Duitsland en België." "Rokers kopen massaal goedkope producten in met name Duitsland en België." "Huidige prijzen – door accijnzen – vergeleken met buurlanden VEEL te hoog."

En kijk, de NSO, de belangenorganisatie van kleine tabakswinkeliers, is er weer bij. Wie afgevaardigd is, weten we niet – de naam is weggelakt in de documenten die via de Wet openbaarheid van bestuur zijn verkregen. De kans is groot dat het Janwillem Burgering is geweest, want die schoof eerder ook al aan op een vergadering op het ministerie van Volksgezondheid, zie deel 6 van deze serie.

Waar zijn de notulen?

Wat is er op die vergadering gezegd? Dat weten we niet. Van de bijeenkomst zijn óf geen notulen gemaakt óf deze zijn "vergeten" mee te sturen bij het verzoek via de Wet openbaarheid van bestuur om de stukken in te kunnen zien over de contacten van de tabaksbranche met de ministeries.

Hoe dan ook, de bijeenkomst met Weekers is succesvol gebleken. Op Prinsjesdag vorig jaar werd bekend gemaakt dat de voorgenomen accijnsverhoging is uitgesteld, vanwege de "grenseffecten". Een betrouwbare bron op Volksgezondheid meldde eerder aan TabakNee dat het ministerie volledig overvallen werd door dit besluit. Tijdens een vergadering van ministers deelde staatssecretaris Weekers plotseling mee dat dit zo ging gebeuren, punt uit.

Kortom....

Veel medewerkers van lobbybureau Eppa hebben korte lijntjes met de politiek. De tabaksindustrie heeft een flinke rol in de grenseffecten-lobby. Zij maakt dankbaar gebruik van de kleine tabakswinkelier en de zieltogende pompstationhouder die slachtoffers heten van het wrede accijnzenbeleid. Maar het beeld dat wordt neergezet van rokers die massaal over de grens gaan shoppen, is door onderzoek onderuit gehaald. 83 Procent van de onderzochte rokers in Nederland zegt nooit sigaretten over de grens te kopen. 15 Procent doet dit soms en 2 procent vaak. Het overgrote deel van de Nederlandse rokers blijft dus gewoon in eigen land kopen en, zoals bekend, vooral in de supermarkt. 

De rol van apothekerswoordvoerder Rob Sebes van Eppa die meehelpt om de tabak niet duurder te maken, is ook opmerkelijk. Want tabak en apotheken lijken toch moeilijk samen te gaan - behalve als het om medicijnen gaat die helpen bij het stoppen met roken, maar dat is een minieme fractie van het totale aantal medicijnen. Sebes past in de almaar langer wordende rij van lobbyisten voor tabak die ook in de zorg actief zijn. Zoals Michiel Krijvenaar, professor Fred van Raaij, professor Peter Leeflang, Frans van Drimmelen en Mr. Anthony Ruys.

De NSO wil niet meewerken aan deze serie en levert daarom geen commentaar.

Eerdere delen lezen? Deel 1. Deel 2. Deel 3. Deel 4. Deel 5. Deel 6. Deel 7. Latere delen lezen? Deel 9. Deel 10. Deel 11.

Op de hoogte blijven van nieuwe afleveringen van deze serie en ander nieuws? Meldt u dan aan voor de nieuwsbrief. Dat kan in de rechterkolom van deze pagina of via de homepage.

Binnenkort deel 9 – over hoe de tabakslobby, via een omweg, het CDA aan haar zij lijkt te krijgen.