OPINIE
De inflatie blijft hoog in Nederland en ING berekende dat vooral tabak het gemiddelde prijspeil opstuwt. Maar is het wel logisch om tabaksprijzen te laten meewegen in het inflatiecijfer?

Door Bas van Lier

Tabak drijft de inflatie op! De afgelopen dagen was dit bericht niet van de lucht in de Nederlandse pers. ‘Tabaksprijzen jagen inflatie aan: “Roken is écht veel duurder geworden”’, kopte BNR Nieuwsradio op de website en het FD schreef: ‘Tabaksprijs belangrijkste aanjager van hoge inflatie’. De Telegraaf bracht het zo: ‘Hardnekkige mythe ontkracht: hoge inflatie niet veroorzaakt door voedselprijzen’.

De media baseerden zich op een bericht van ING-econoom Marten van Garderen op de website van de bank, die had uitgezocht waar het aan ligt dat de inflatie vrij hoog blijft in Nederland. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) had op 13 februari namelijk laten weten dat de inflatie in januari op 3,3 procent uitkwam, wat overigens een daling was ten opzichte van de 4,1 procent in december.

Van Garderen zocht uit waarom de inflatie zoveel hoger uitkomt dan het langjarig gemiddelde van 2 procent, tevens streefgetal van de overheid. Hij kwam tot de conclusie dat de voedselprijzen, het afgelopen jaar steeds aangewezen als de oorzaak van de hogere inflatie, juist niet de boosdoener zijn. Wat dan wel? De grootste prijsstijgingen deden zich voor bij hotels en restaurants, ‘diverse goederen en diensten’ en jawel, bij tabak.

Ja, de accijnzen stegen

Dat laatste is natuurlijk geen verrassing, aangezien de tabaksaccijnzen vorig jaar zijn verhoogd. Het vorige kabinet had een verhoging van 1,60 euro (excl. btw) op een pakje sigaretten van 20 stuks in de begroting opgenomen en VVD en SGP deden daar met een amendement op het Belastingplan 2024 nog een schepje bovenop. Bovendien werd de prijs van shag via de accijns meer in overeenstemming gebracht met die van sigaretten, waardoor een pakje shag van 50 gram van gemiddeld 17 euro naar zo’n 25 euro steeg.

ING-econoom Van Garderen berekende nu dat tabak voor 0,4 procentpunt bijdraagt aan de stijging van het gemiddelde prijspeil. Terwijl voeding juist een impact daarop had van -0,3 procentpunt, dus het prijspeil juist verminderde.

Prijsstijging over de hele linie

Maar een paar dagen later kwam het CBS alweer met nieuwe cijfers over februari, waaruit bleek dat de inflatie in die maand ten opzichte van een jaar eerder naar 3,8 procent was opgelopen. Dat leidde tot nieuwe berichten van kranten en omroepen, waarbij opnieuw werd vermeld dat vooral tabak het inflatiecijfer had opgestuwd. Bij de NOS plaatste hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen daar wel een kanttekening bij. Hij zei: “We zien die prijsstijgingen over de hele linie, bij vrijwel alle productcategorieën. Ook als je uitgaven aan tabak en huren niet meerekent, is de inflatie aan de hoge kant.”

Toch overheerst door alle berichtgeving het beeld dat we er met zijn allen economisch beroerd voor staan, dankzij die hogere tabaksprijzen. Daarbij wordt echter uit het oog verloren dat dat inflatiecijfer niet meer dan een rekeneenheid is. Het vertelt ons iets over de gemiddelde prijsontwikkeling, maar niet per se over de aanslag op ieders individuele beurs. Wie niet rookt en niet elke week in het restaurant zit is, als we Van Garderen mogen geloven, de laatste tijd zelfs goedkoper uit. 19 procent van de Nederlandse rookt volgens de laatste cijfers. Dat betekent dat 81 procent niet rookt en dus niet door de hogere tabaksprijzen wordt getroffen.

Accijnzen zijn ontmoedigingsinstrument

Wie wel rookt zou in de gestegen prijzen wellicht een incentive kunnen zien om te stoppen. Dat scheelt al gauw twee- tot vierduizend euro per jaar voor wie respectievelijk elke twee dagen een nieuw pakje koopt dan wel elke dag. Een begeleide stoppoging wordt bovendien vergoed door de zorgverzekeraar, dus daar zitten geen extra kosten aan.

Dat is dan ook waar die accijnzen voor zijn bedoeld: tabaksontmoediging. Ze geven mensen een reden om de sigaret achter zich te laten en bovenal om er niet mee te beginnen. Hogere tabaksprijzen zijn aangetoond een instrument om tieners van het roken af te houden. Daarom is bestrijding van illegale handel ook zo belangrijk.

Maar de prijsontwikkeling van tabak zegt goedbeschouwd niets over de economie. Er is dus eigenlijk wel wat voor te zeggen om dit atypische consumentenproduct buiten beschouwing te laten bij de berekening van de inflatie. Dat voorkomt een hoop paniekberichten in de pers.