In drie jaar tijd is het aantal mensen in Engeland dat e-sigaretten gebruikt zonder dat ze eerder regelmatig rookten verviervoudigd tot 1 miljoen gebruikers. Die groei valt samen met de komst van de wegwerp-vape. De cijfers zetten vraagtekens bij het Britse beleid om e-sigaretten te stimuleren voor rokers die willen stoppen.

Door de webredactie

Naar schatting gebruiken 1 miljoen mensen in Engeland regelmatig e-sigaretten zonder ooit een vaste roker te zijn geweest – een verviervoudiging in slechts drie jaar tijd. Deze cijfers baren gezondheidsdeskundigen zorgen, vooral omdat deze nieuwe gebruikers meestal jongvolwassenen zijn die zonder de opkomst van vapen waarschijnlijk nooit zouden zijn gaan roken. Door te vapen lopen zij nu alsnog een hoog risico op gezondheidsschade en vergroot dit hun kans om uiteindelijk toch met roken te beginnen.

Tot 2021 was het gebruik van e-sigaretten onder volwassenen in Engeland die nooit regelmatig hadden gerookt nog stabiel: 1 op de 200 mensen – ongeveer 133.000 – gebruikte een vape. Dit percentage is echter fors gestegen naar 1 op de 28 in 2024, wat neerkomt op meer dan een miljoen gebruikers. Deze bevindingen komen uit een studie gepubliceerd in The Lancet Public Health, uitgevoerd door onderzoekers van University College London (UCL).

Opvallend is dat de scherpe stijging van niet-rokende vapers samenvalt met de introductie van wegwerp-e-sigaretten op de Britse markt in 2021. Rond dezelfde tijd zijn ook rokers en ex-rokers in Engeland meer gaan vapen, zoals blijkt uit meerdere studies. Dit wordt bevestigd door recente cijfers van het Britse Office for National Statistics, waaruit blijkt dat 5,1 miljoen mensen van 16 jaar en ouder in Groot-Brittannië – ongeveer 1 op de 10 – e-sigaretten gebruiken.

Ruim de helft vapet dagelijks

De Lancet-studie analyseerde gegevens van 153.073 Engelse volwassenen, onder wie 94.107 mensen die nooit regelmatig tabak hadden gerookt. Uit de resultaten bleek dat de meeste niet-rokers die nu vapen dit dagelijks doen en al gedurende een langere periode. In 2023-2024 gaf 56 procent van hen aan dagelijks te vapen en 68 procent deed dit al meer dan een jaar. Dit suggereert dat vapen onder niet-rokers is geëvolueerd van een experiment naar een blijvende gewoonte, met alle gezondheidsrisico’s van dien. Zo blijkt uit onderzoek dat de longfunctie van jonge vapers vergelijkbaar slecht is met die van rokers, in tegenstelling tot mensen die noch roken noch vapen.

Wat als vapes er niet waren geweest?

Een belangrijke vraag blijft wat deze groep mensen zou hebben gedaan als e-sigaretten niet op de markt waren gekomen. Sarah Jackson van het UCL Institute of Epidemiology and Health Care, hoofdauteur van de studie, zei tegen de The Guardian: “De impact op de volksgezondheid hangt af van wat deze mensen anders zouden hebben gedaan.” Als vapen een aantrekkelijker alternatief biedt voor roken, kan het in sommige gevallen dienen als een minder schadelijke optie voor mensen met een verhoogd risico op riskant gedrag. Dit fenomeen, waarbij vapen het roken vervangt, wordt dan gezien als “het minste van twee kwaden”. Echter, het zogenaamde ‘gateway effect’ van vapen wordt ook steeds duidelijker. Uit recent onderzoek van de University of Michigan bleek dat Amerikaanse tieners die vapen 54 keer vaker geneigd zijn om later ook te gaan roken, 8 keer vaker om marihuana te gebruiken en 3 keer vaker om met andere drugs te experimenteren. Dit werpt vragen op over de langetermijngevolgen van het aanmoedigen van vapen als alternatief voor roken, vooral onder niet-rokers.

VK boekt minder vooruitgang

In het VK lopen beleidsmakers achter met regelgeving rondom nicotineproducten. Wegwerp-vapes met aantrekkelijke smaken en opvallende kleuren zijn nog steeds legaal en worden breed verkocht in supermarkten en tabakswinkels. De uitdaging voor Britse beleidsmakers is om een balans te vinden tussen het ontmoedigen van vapen onder niet-rokers en het aantrekkelijk houden van e-sigaretten voor rokers die willen stoppen met traditionele tabak.

In landen als Australië is men al verder in het reguleren van de e-sigaret: daar zijn vapes uitsluitend verkrijgbaar (zonder recept) bij apotheken, beperkt tot drie smaken en verpakt in standaardverpakkingen. Deze strenge regelgeving beperkt bovendien het gebruik van wegwerpapparaten, ten gunste van hervulbare modellen. Door deze strikte regels, gecombineerd met toenemend wetenschappelijk inzicht over de gezondheidsrisico’s van vapen, lijkt de vraag steeds urgenter: hoelang blijft Engeland achterlopen in zijn nicotinebeleid?