Quit Like Sweden is weer een nieuwe campagne die de wereld moet laten geloven dat het Zweedse ‘succes’ met tabaksontmoediging te danken is aan het soepele beleid ten opzichte van nicotine-alternatieven als vapes en snus. De campagne komt echter uit de koker van de tabaksindustrie en is niets dan promotie voor deze alternatieven.

Door de webredactie

De tabaksindustrie probeert via weer een nieuwe internationale campagne politici en beleidsmakers te overtuigen van het Zweedse ‘succes’ met tabaksontmoediging. De campagne Quit Like Sweden (QLS) werd volgens Business Wire in april tijdens een medische conferentie in Brazilië gelanceerd met het doel om wereldwijd een lans te breken voor de vermeende voordelen van alternatieve nicotineproducten. De campagne wil de wereld doen geloven dat in Zweden de rookvrije generatie (minder dan 5 procent rokers) bijna in zicht is doordat het land alternatieve nicotineproducten, waaronder snus en nicotinezakjes, toelaat.

Directeur QLS werkte voor de tabakslobby

De directeur van de campagne, de in Brazilië geboren voorvechter van ‘harm reduction’ Suely Castro, heeft de afgelopen negen jaar gewerkt voor twee bedrijven, CSUR en Knowledge-Action-Change UK, die beide primair worden gefinancierd door de tabaksindustrie, onder meer via de frontorganisatie Foundation for a Smoke-Free World, die recent onder de naam Global Action to End Smoking is voortgezet. CSUR (Centre for Substance Use Research Ltd) levert gedragswetenschappelijk onderzoek voor tabaksbedrijven als British American Tobacco om marktautorisatie te krijgen voor nieuwe nicotine- en tabaksproducten.

Het andere hoofd van de campagne, dr. Anders Milton, is tegelijkertijd het hoofd van de Zweedse Snus Commissie, een zogenaamd onafhankelijke onderzoekscommissie die wordt gefinancierd door de Zweedse Associatie van Snusfabrikanten. De grootste Zweedse snusfabrikant, Swedish Match, werd in 2022 overgenomen door tabaksgigant Philip Morris. Dat deze campagne onafhankelijk van de industrie opereert is dus uitgesloten.

Het doel is minder regulering

De ‘Quit Like Sweden’-campagne wil wetgevers ervan overtuigen dat Zweden zulke lage rookcijfers heeft behaald door alternatieve nicotineproducten toegankelijk, acceptabel en betaalbaar te maken. Dit betekent volgens hun website dat deze producten moeten kunnen worden verkocht waar sigaretten ook verkocht worden (toegankelijk), dat ze in verschillende smaakjes en sterktes beschikbaar moeten zijn (acceptabel), en dat ze in elk geval goedkoper moeten zijn dan sigaretten (betaalbaar). Met andere woorden, deze producten zouden niet of nauwelijks moeten worden gereguleerd, en zelfs moeten worden gestimuleerd door de overheid. Het feit dat deze campagne zulke nauwe banden heeft met de industrie en toch probeert beleidsmakers te beïnvloeden gaat in tegen artikel 5.3 van het FCTC-verdrag, waarin de industrie wordt verboden om invloed uit te oefenen op tabaksbeleid.

Wetenschappers zien geen bewijs

De mythe dat snus verantwoordelijk zou zijn voor de lage rookcijfers in Zweden wordt ontkracht door een onderzoek van het Zweedse Nationale Instituut voor Publieke Gezondheid, waaruit bleek dat 4 op de 10 snusgebruikers hun tabaksgebruik waren begonnen met snus, en bijna net zoveel van hen nog steeds dagelijks rookte. Minder dan 5 procent van de Zweedse mannen vond snus een behulpzaam middel om te stoppen met roken en dit percentage was bij vrouwen ongeveer hetzelfde. De groepen die stopten met roken in de jaren 90 waren bijvoorbeeld niet de groepen die snus gingen gebruiken.

In een recent opiniestuk in een Zweeds milieublad schrijven twee Zweedse bestrijders van de tabaksindustrie bovendien dat het tabaksgebruik onder Zweedse jongeren de afgelopen jaren juist is toegenomen. In het stuk reageren Helen Ster, secretaris-generaal van Een Rookvrije Generatie,en Kristina Sparreljung, secretaris-generaal van de Zweedse Hart-Longstichting, op de recente poging van Business Sweden om in Nederland het ‘Zweedse succes’ onder de aandacht van politici in Den Haag te brengen. Zij schrijven dat nu in Zweden maar liefst 21 procent van de middelbare scholieren rookt en dat er een gigantische toename is van het gebruik van nicotinezakjes en e-sigaretten onder Zweedse kinderen en jongeren.

De WHO heeft ook opgemerkt dat een land als Turkmenistan lagere rookcijfers heeft weten te bereiken dan Zweden, minder dan 5 procent, en zonder de hulp van alternatieve nicotineproducten. Kennelijk kan het ook zonder.

Tientallen jaren effectief beleid worden genegeerd

De WHO is ook zeer kritisch over de claim dat Zweden door deze strategie lage rookcijfers zou hebben behaald of gaat behalen. Het lage percentage rokers in Zweden komt volgens hen namelijk grotendeels door tientallen jaren effectief tabaksbeleid, waaronder informatiecampagnes, reclameverboden en rookstop-ondersteuning. Zweden was een van de eerste landen die grootschalige antirookcampagnes optuigde, vanaf de jaren 70 tot nu. Het algehele tabaksgebruik is hierdoor echter niet werkelijk omlaaggegaan, omdat 20 procent van de volwassenen nu andere nicotineproducten is gaan gebruiken in plaats van sigaretten. In een e-mail aan CBS News schreef de WHO dat het “overstappen van één schadelijk product naar een ander” geen werkelijke oplossing is, en dat het promoten van een ‘harm reduction’-benadering een manier is van de tabaksindustrie “om mensen te misleiden over de inherent gevaarlijke aard van deze producten”. Zelfs al zou de strategie van ‘harm reduction’ hebben gewerkt in Zweden, dan kan men deze producten nog steeds niet verantwoord aanraden voor andere landen met heel verschillende culturen en gezondheidsbeleid.

‘Harm reduction’ als oude tactiek

De strategie om zogenaamd ziekte en sterfte onder tabaksgebruikers te verminderen door alternatieve nicotineproducten te promoten is een bekende tactiek van de tabaksindustrie om hun oude klanten te behouden en nieuwe klanten verslaafd te maken, omdat men vreest dat de sigaret op haar einde is. Dit schreven de directeuren van vijf publieke gezondheidsorganisaties in Noorwegen, Zweden, Finland, Denemarken en IJsland. Zij pleiten dan ook voor veel meer preventiemaatregelen, in plaats van het promoten van Scandinavische snus om roken tegen te gaan.

Alternatieve producten ook schadelijk

Deze alternatieve nicotineproducten zijn niet alleen ineffectief als rookstopmethode, maar zijn zelf ook schadelijk. Snus is bijvoorbeeld kankerverwekkend bevonden door meerdere gezondheidsorganisaties, waaronder het Zweedse Nationaal Instituut van Publieke Gezondheid, het kankeronderzoeksinstituut van de WHO en het Internationale Agentschap voor Onderzoek naar Kanker (IARC). Een expertgroep onder leiding van de Europese Commissie vatte de beschikbare data samen met de conclusie dat snus het risico verhoogt op kankers van de mond, alvleesklier, slokdarm en de maag. Ook verhoogt snus het risico op dodelijke hartinfarcten, dodelijke hersenbloedingen, verhoogde bloeddruk, diabetes en metabool syndroom, vroeggeboortes, laag geboortegewicht en zwangerschapsvergiftiging.

Ook blijkt snusgebruik bij volwassenen de kans op snusgebruik bij kinderen te verhogen en gaan veel jongeren die snus of andere nicotineproducten gebruiken ook vaker roken. Volgens de eerdergenoemde directeuren van de Scandinavische gezondheidsorganisaties zouden er dus juist waarschuwingslabels en accijns op snus moeten komen om de consumptie te verminderen. Snus redt namelijk geen levens, stoppen met roken redt levens. Snus redt alleen de tabaksindustrie.