Het Slowaakse bedrijf EcoButt gaat er prat op dat ze peuken recyclen tot asfalt. Het initiatief wordt gretig ondersteund door de grote tabaksfirma’s, die zo hopen een wit voetje te halen bij de overheid. 

Door de webredactie

Het zou kunnen dat je in de toekomst op de ringweg rond de Slowaakse hoofdstad Bratislava over miljoenen gerecyclede peuken rijdt. Het Slowaakse bedrijf EcoButt zegt namelijk een methode te hebben ontwikkeld om peuken uit zwerfafval te verwerken in asfalt. Zo wil het bedrijf een bijdrage leveren aan de oplossing van het wereldwijde probleem van zwerfpeuken. Tweederde van de 18 miljard sigaretten die iedere dag wereldwijd worden opgestoken, belandt op straat, óók in Slowakije. Peuken bevatten allerlei gifstoffen en plastics en zijn daardoor ontzettend slecht voor het milieu.

OLO, het gemeentereinigingsbedrijf van Bratislava, is voornemens in 2024 de stad vrij te maken van peuken. Er komen aparte vuilnisbakken in de stad om de peuken in op te vangen. Zo kunnen rokers bijdragen aan de recycling, is de gedachte. EcoButt gebruikt de verzamelde peuken bij de productie van asfalt, waar vezels uit de filters doorheen worden gemengd. Uit berichtgeving op Euronews blijkt dat de eerste met gerecyclede peuken geasfalteerde weg al in Slowakije ligt en wel in de gemeente Žiar nad Hronom.

Tabaksindustrie doet mee

De gemeente Bratislava, OLO en EcoButt werken in dit project samen met het bedrijf SPAK-EKO, waarover Euronews geen nadere details geeft. Maar uit lokale berichtgeving in Odpady blijkt dat SPAK-EKO een bedrijf is “dat de activiteiten van tabaksfabrikanten bundelt die gericht zijn op het verminderen van de impact van afval van hun producten op het milieu.” De lokale vestigingen van Japan Tobacco International, Philip Morris, British American Tobacco en Imperial Tobacco hebben het bedrijf opgericht “om te helpen voldoen aan de strenge eisen die de nieuwe Europese wetgeving stelt.”

Volgens de Single Use Plastics (SUP) Richtlijn (EU 2019/904) van de Europese Unie zijn tabaksbedrijven verplicht om bij te dragen in de kosten van het opruimen van zwerfpeuken en voorlichting om dat afval te voorkomen. De verplichting gaat dit jaar in heel Europa in.

Directeur Miroslav Jurkovič van SPAK-EKO zegt: “Onze prioriteit is het creëren van een systeem van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, vergelijkbaar met het systeem dat vandaag de dag werkt in het geval van e-waste en andere grondstoffen.”

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

SPAK-EKO past volgens de berichtgeving in de ‘maatschappelijke verantwoordelijkheid’ van de tabaksbedrijven. Ze nemen zo actie om “de impact van hun producten op het milieu” aan te pakken, “met name nadat de producten na gebruik hun levenscyclus hebben beëindigd en afval zijn geworden.” Maar het is ook een manier om marketing en pr te bedrijven en roken te normaliseren, zo stelt de Wereldgezondheidsorganisatie in een toelichting bij het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC). Zo blijkt ‘asfalt van gebruikte sigarettenfilters’ voor de media een aantrekkelijk, want verrassend onderwerp, dat en passant de tabaksindustrie en de roker in een positief daglicht stelt.

Het is een bekende strategie van de tabaksindustrie om onder de vlag van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) of corporate social responsability (csr) hun imago te verbeteren en de aandacht af te leiden van hun corebusiness: het produceren van een ziekmakend en dodelijk product. Door culturele en goede doelen te steunen en deel te nemen aan bijvoorbeeld peukenopruimacties proberen tabaksfirma’s bovendien toegang te krijgen tot invloedrijke kringen en overheden.

Green Deal Schone Stranden

Eerder berichtte TabakNee bijvoorbeeld ook over de samenwerking van Philip Morris met de Litterati-app, die mensen moet helpen bij het opruimen van zwerfafval. PMI kon door de samenwerking ondertussen allerlei commercieel mogelijk interessante gegevens verzamelen.

Een ander voorbeeld is de Green Deal Schone Stranden, een overheidsinitiatief waarvan TabakNee in 2016 ontdekte dat Japan Tobacco International (JTI) daar een aandeel in had.

Het ministerie van Milieu en Nederlandse kustgemeenten werkten via dat programma met JTI samen om structureel schonere stranden te krijgen. Dat klonk mooi, maar het bood de tabaksfabrikant ook de kans tot – verboden – sluikreclame van het JTI-logo op asbakken en informatieborden.

Bovendien was de samenwerking in strijd met het internationale FCTC-verdrag, dat contact tussen de overheid en de tabaksindustrie limiteert tot het strikt noodzakelijke. Na de onthulling trok de overheid de stekker uit de samenwerking met JTI, die desondanks nog anderhalf jaar doorsudderde en pas na onderzoek van De Onderzoeksredactie Tabak echt werd stopgezet.

Bijbedoeling: binnenkomen bij gemeenten

De industrie heeft dus altijd een bijbedoeling met de maatschappelijke verantwoordelijkheid die ze zegt te nemen. Zo ook in Slowakije. SPAK-EKO tekende namelijk een samenwerkingsmemorandum met de Unie van Slowaakse Steden om zo met alle gemeenten in zee te kunnen gaan. “Vervolgens zijn beide partijen het eens geworden over de exacte voorwaarden voor het toekennen van bijdragen, die ook in het modelcontract tot uiting zijn gekomen”, meldt Odpady.

Door op deze manier te overleggen met de industrie overtreden gemeenten het FCTC-verdrag, dat ook door Slowakije is geratificeerd en dat voor alle overheidslagen geldt, dus ook voor lokale overheden. De industrie krijgt zo toegang tot ambtenaren en kan laten zien dat ze het beste met de wereld voorhebben: ze helpen namelijk om peuken op te ruimen.

Ook richting het algemene publiek probeert de industrie zich als weldoener voor te doen. Een voorbeeld daarvan is berichtgeving op de website van Philip Morris over het EcoButt-project, waaruit moet blijken dat afnemers van PMI’s producten supergemotiveerd hun gebruikte filters komen inleveren. En als ze er dan toch zijn kunnen ze meteen weer nieuwe rookwaar inkopen.

tags:  imperial brands | BAT | PMI | JTI | peukenasfalt | FCTC-verdrag | tabaksindustrie | opruimactie | stranden | greenwashing | peuken