OPINIE
Winst voor een partij die preventie ‘betutteling’ noemt en het nieuws dat Nieuw-Zeeland het generatiegebonden verkoopverbod voor tabak terugdraait: voor tabaksbestrijders schoven vorige week donkere wolken voor de zon. Maar er zijn nog lichtpuntjes te noemen die met eendrachtig optreden van de medische wereld en gezondheidsvoorvechters kunnen worden benut.

Door Bas van Lier

Gezien vanuit het standpunt van de tabaksbestrijder boden de ontwikkelingen van de afgelopen week weinig hoop. Bij de Tweede Kamerverkiezingen kwam als grootste uit de bus de partij die in haar verkiezingsprogramma heeft staan: “Stop de doorgeslagen betutteldrift. De overheid kan voorlichten, maar bepaalt niet of je rookt, drinkt en wat je eet.” Preventie in de zorg wordt bij de PVV teruggebracht tot afschaffing van het eigen risico van de zorgverzekering.

De verkiezingsuitkomst werd twee dagen later nog verder bezwaard door nieuws uit Nieuw-Zeeland, waar de nieuwe centrumrechtse coalitie heeft aangekondigd de al aangenomen wet op een generatiegebonden verkoopverbod van tabak weer ongedaan te maken. Nieuw-Zeeland was met die wet het eerste land ter wereld dat inzette op het onbereikbaar maken van tabak voor de volgende generaties, ook wel de Generational End Game (GEG) of het Eindspel Tabak genoemd.

Nederland in voorhoede

Dat een vers aangenomen wet zo makkelijk door een volgende regering overboord wordt gegooid is op zijn zachtst gezegd bedenkelijk. Want al valt er veel aan te merken op de resultaten van vier kabinetten-Rutte, op het vlak van de tabaksontmoediging zijn in het afgelopen decennium flinke vorderingen gemaakt. Er kwam een protocol voor beleidsmakers over de omgang met tabakslobbyisten, de weg naar een rookvrije generatie is overheidsbeleid, verkooppunten van rookwaren worden gaandeweg drastisch teruggedrongen, smaakjes in tabak en vapes zijn verboden en nicotineproducten zonder tabak moeten binnenkort aan dezelfde regels voldoen als tabak en e-sigaretten. Het kan allemaal nog veel scherper, zoals TabakNee keer op keer heeft laten weten, maar het moet de opeenvolgende staatssecretarissen van VWS worden nagegeven dat Nederland zich internationaal in de voorhoede van de tabaksontmoediging bevindt.

NSC: Rookvrije generatie in 2030

Dat moet zo blijven en een lichtpuntje is dat de mogelijke coalitiepartner van de PVV, die andere winnaar van de verkiezingen, NSC, in haar verkiezingsprogramma de rookvrije generatie 10 jaar naar voren heeft gehaald, naar 2030. NSC wil dat bereiken “door extra maatregelen, zoals het zo snel mogelijk beperken van verkooppunten (ook voor vapes) tot tabaksspeciaalzaken en het invoeren van een accijns op e-sigaretten. Al op jonge leeftijd moet geïnvesteerd worden in de juiste voeding, mentale gezondheid, goede mondhygiëne, sport en bewegen, het tegengaan van alcohol-, drugs- en tabaksgebruik.”

Daarnaast schreef de derde partij die naar verwachting gaat meepraten over een coalitie, de BBB, in haar programma: “Bij de aanpak van verslavingen zullen we een beleid voeren dat gebaseerd is op evenwichtige en wetenschappelijk bewezen concepten van risicopreventie en schadebeperking.” En partijleider Caroline van der Plas deed in maart nog op TikTok, in gesprek met Wanda de Kanter van Rookpreventie Jeugd over het roken, een dringende oproep aan kinderen: “Begin er niet aan!” 

Preventie geeft meeste lucht aan zorg

Een derde lichtpuntje is het feit dat de PVV de zorg wil hervormen zodat iedereen toegang krijgt tot de zorg die hij of zij nodig heeft. In dat kader is het nog eens belangrijk te benadrukken dat ruim 9 procent van de totale ziektelast in Nederland wordt veroorzaakt door roken, dat 30 procent van alle sterfgevallen door kanker door roken komt en dat roken de samenleving als geheel 30 miljard euro per jaar kost aan ziektekosten, productiviteitsverlies en verloren levensjaren. Het ontmoedigen van het gebruik van tabak en alternatieven schept dus ruimte in de zorg voor al die patiënten die om andere redenen ziek worden.

Belangrijke rol voor artsen

In de nieuwe politieke constellatie is hierbij nu een belangrijke rol weggelegd voor iedereen die in de zorg werkt. De medische stand heeft in Den Haag het gezag om te overtuigen dat preventie noodzakelijk is om een zorginfarct te voorkomen. Artsen moeten nu samen met alle gezondheidsvoorvechters eendrachtig en met klem aandringen op structurele accijnsverhoging op tabak, versnelde afbouw van het aantal verkooppunten van rookwaren, extra inzet op voorlichtingscampagnes en verhoging van de minimumleeftijd voor aankoop van tabak naar 21 jaar, dan wel een generatiegebonden koopverbod. En juist nu doet een handtekening onder het burgerinitiatief Nicotinee ertoe.

Dat alles is niet bedoeld om rokers dwars te zitten, maar in de eerste plaats om nieuwe generaties te behoeden voor een verwoestende verslaving. Tabaksontmoediging gaat in de eerste plaats om bescherming van kinderen, daar is vrijwel niemand tegen. Uit draagvlakonderzoek in opdracht van de Gezondheidsfondsen voor Rookvrij bleek vorig jaar dat 90 procent van de Nederlanders voor maatregelen is die kinderen beschermen tegen de verleidingen van tabaksproducten. Die wil van het volk moet de nieuwe machtspartijen in Den Haag toch aanspreken.