De Belgische politieke partij cd&v wil een einde maken aan achterkamertjespolitiek en gaat publiceren welke lobbygroepen proberen haar verkiezingsprogramma te beïnvloeden. De Stichting tegen Kanker vraagt de partij eventuele lobby van de tabaksindustrie ook inhoudelijk te openbaren. Initiatieven die in Nederland navolging kunnen vinden bij de aanstaande verkiezingen.

Door de webredactie

“Cd&v ziet het middenveld als een essentiële partner bij het vormen van onze samenleving en het versterken van sociale cohesie en solidariteit”, schrijft de Vlaamse christendemocratische partij op haar website, en met ‘het middenveld’ bedoelt ze lobbygroepen. “Goede communicatie en transparantie tussen cd&v en het middenveld vinden wij van groot belang. Daarom hebben we besloten om een register openbaar te maken en hierover te communiceren. Op deze manier tonen we ons vertrouwen in het middenveld en erkennen we hun werk en politieke rol.”

De politieke partij zal dus proactief openheid van zaken geven over welke organisaties er langs zijn geweest om hun belangen te bepleiten. Op de lijst voor april en mei staan organisaties als Greenpeace, de Vlaamse ouderenbond en Amnesty International, en in juni kwamen onder meer Kom op tegen Kanker en de Vrouwenraad langs, maar ook drankenconcern AB InBev. Volgens Nieuwsblad proberen deze organisaties allemaal hun zaak te bepleiten, zodat het verkiezingsprogramma van cd&v hen gunstig gezind zal zijn. “De belastingbetaler heeft het recht om te weten met wie de politieke partijen spreken”, zegt partijvoorzitter Sammy Mahdi tegen Nieuwsblad over het initiatief van de partij. En: “Wij luisteren naar alle soorten bedrijven. Evengoed naar kmo’s [MKB, red.] en zelfstandigen als naar grote bedrijven, zonder geen van die allen blind achterna te lopen.”

Expert tabakspreventie: ‘Wees open over contacten met industrie’

Maar wat hij niet zal vrijgeven is de inhoud van de gesprekken die gevoerd worden en de memoranda die de lobbypartijen achterlaten. Suzanne Gabriels, expert tabakspreventie bij de Stichting tegen Kanker, schrijft in een opiniestuk in Knack dat ze zich kan voorstellen dat het veel werk is om notulen te maken van alle gesprekken en die vrij te geven, maar ze doet ook een oproep aan de cd&v om één uitzondering te maken, namelijk voor tabaksbedrijven.

“Alle contacten en gesprekken met tabaksbedrijven zouden volledig openbaar gemaakt moeten worden”, schrijft Gabriels en ze verwijst hiervoor naar het internationale kaderverdrag FCTC van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarin richtlijnen staan om tabaksgebruik te ontmoedigen. In artikel 5.3 daarin is afgesproken dat de tabaksbranche op afstand gehouden moet worden als er nieuw antirookbeleid gemaakt wordt en dat als er al contact is, daar transparant mee moet worden omgegaan. Het verdrag geldt voor alle lagen van de overheid en dus ook voor de politiek. “België ratificeerde deze kaderconventie”, schrijft Gabriels. “We moeten ons daar dus aan houden. Meer nog: ons land zou dit niet alleen moeten toepassen op het overheidspersoneel (de administraties) maar ook op beleidsmakers (kabinetten, volksvertegenwoordigers en partijstudiediensten).”

Net als België ratificeerden ook Nederland, alle andere Europese lidstaten én de EU als geheel het verdrag.

EU Ombudsman: ‘Europa is niet transparant genoeg’

Gabriels verwijst hierbij naar de aanbevelingen van de EU Ombudsman, die vindt dat de Europese Commissie niet transparant is over de contacten met de tabaksindustrie en het gebrek aan transparantie en de omgang met de tabakslobby eerder classificeerde als ‘wanbeleid’. Gabriels verwijst ook naar Nederland, waar de overheid op de website van de rijksoverheid uit eigen beweging over haar contacten met de tabaksindustrie publiceert én waar een richtlijn is voor de omgang met de industrie voor rijksambtenaren.

Nederlandse politiek moet voorbeeld nemen aan cd&v

Wat dat betreft is Nederland inderdaad transparanter dan andere Europese lidstaten. Maar ook hier blijft die transparantie beperkt tot de rijksoverheid en laten politieke partijen, parlementariërs en lagere overheden zich er nog weinig aan gelegen liggen. Het is wel duidelijk dat partijen als de VVD, PVV, JA21 en FVD hun oren laten hangen naar de tabaksindustrie, maar wat zij bespreken blijft tussen de muren van de achterkamertjes.

Het zou dan ook mooi zijn als Nederlandse politieke partijen een voorbeeld aan de cd&v zouden nemen. Want het blijft vooralsnog volstrekt duister hoe vaak lobbyisten in het algemeen en van de tabaksbranche in het bijzonder op de koffie komen bij Kamerleden.

5.3 geldt ook voor Kamerleden

Welke invloed heeft dat op de standpunten van partijen en hun verkiezingsprogramma’s? Het is al eerder betoogd in deze kolommen, dat het FCTC-artikel 5.3, zoals ook Suzanne Gabriels stelt, geldig is voor de hele overheid en dus ook voor staatsorganen als de Eerste en Tweede Kamer. Politici die het beleid maken en beslissen over accijnsverhogingen voor rookwaren en andere maatregelen om tabak en aanverwante producten te beperken, moeten daarbij volgens het verdrag elke invloed van de industrie uit de weg gaan. In Frankrijk nam het parlement dan ook een gedragscode van die strekking aan. De Tweede Kamer in Nederland durfde zoiets in 2021 op voorstel van Volt nog niet aan.

Als straks de programma’s voor de nieuwe verkiezingen in november worden gepresenteerd, welk gedeelte is dan toe te schrijven aan de invloed van de tabaksindustrie? We zullen het niet weten als partijen niet, net als de Vlaamse cd&v, besluiten om te openbaren door welke lobbyclubs zij zijn bestookt. Partijen die dit wel doen, kunnen daarmee vertrouwen winnen bij de kiezer.