UPDATE 12-07-2023
OPINIE
Albert Heijn kondigde plotseling aan de tabaksverkoop al per 1 januari 2024 te stoppen, een half jaar eerder dan het verplicht is. Heeft AH-topvrouw Marit van Egmond dan toch het licht gezien? Onwaarschijnlijk, want de acties van de supermarkt duiden vooralsnog niet op veel inzet voor een ‘gezonde samenleving’.

Door Bas van Lier

Albert Heijn kondigde afgelopen week aan een half jaar eerder te stoppen met de verkoop van tabak dan wettelijk zal worden voorgeschreven. De supermarkt stopt dus al op 1 januari 2024, in plaats van 1 juli, met rookwaren. Het besluit is genomen uit de nobelste overwegingen, zo moeten we geloven uit het nieuwsbericht op de website van de winkel:

“Albert Heijn is voorstander van de beweging naar een rookvrije generatie. Om een blijvende gedragsverandering en een rookvrije generatie te realiseren is het van belang dat alle verkopende partijen en andere betrokken spelers, groot en klein, hier samen in optrekken.” En in De Telegraaf doet een woordvoerster er nog een schepje bovenop: “Albert Heijn zet deze stap voorwaarts omdat we een bijdrage willen leveren aan een gezonde samenleving.”

In maart van dit jaar kende TabakNee nog de Loden Last 2023 toe aan AH-CEO Marit van Egmond. De onderscheiding is voor de persoon of organisatie die in belangrijke mate medeverantwoordelijkheid draagt voor de 20.000 doden die jaarlijks in Nederland vallen als gevolg van tabaksgebruik. Van Egmond kreeg de ‘prijs’ omdat Albert Heijn als marktleider steevast weigerde om eerder met de verkoop van tabak te stoppen dan de wet voorschrijft. De supermarkt hield halsstarrig vast aan de tabaksomzet, zo’n 20 procent van het totaal in Nederland, en droeg daarmee (mede)verantwoordelijkheid voor 4.000 tabaksdoden per jaar.

Online verkoop tot het laatste moment

Zou onze schandpaal de AH-top werkelijk tot inkeer hebben gebracht? We wagen het te betwijfelen. Om te beginnen geldt de maatregel alleen voor de 822 eigen winkels van de keten. De 278 franchisenemers, die tot nu toe geen keuze kregen van het hoofdkantoor om van tabaksverkoop af te zien, mogen nu wel zelf beslissen of ze de verkoop ook per 1 januari willen staken of tabak in de schappen houden tot 1 juli.

Maar er is meer. Zo hield Albert Heijn de onlineverkoop van tabak via de website tot het laatste moment voor het ingaan van het verbod daarop per 1 juli van dit jaar in de lucht. Andere supermarkten stopten daar een of enkele dagen voor de deadline al mee, Jumbo zelfs een halve maand. Die supermarkt kondigde overigens kort ook aan per 1 januari met tabak te stoppen, maar trok die bewering na berichtgeving op TabakNee schielijk weer in.

Franchise-website verkoopt nog steeds tabak

Dat franchisers dit wettelijk verbod tot nu toe negeren, laat Albert Heijn ondertussen ongemoeid. De website AH-Boodschappen, opgezet door een aantal franchisenemers die vonden dat zij door de AH-website van de keten zelf omzet verloren, heeft tot vandaag tabak in het assortiment. En in de meeste gevallen zelfs nog voor de oude prijs, dus de prijs van voor de accijnsverhoging van 1 april. Een pakje Pall Mall Red L van 20 stuks kost hier nog € 6,80, terwijl dit na de accijnsverhoging € 8 euro zou moeten zijn. Diverse Marlboro-varianten worden voor € 8,20 aangeboden (i.p.v. € 9,50), waardoor ze nog goedkoper uitvallen dan de goedkoopste merken na de prijsverhoging, zoals L&M en Winston.

Op zichzelf staat de wet verkoop tegen de oude prijs toe zolang de voorraad strekt. Tot twee maanden na het ingaan van een accijnsverhoging mogen leveranciers hun oude voorraad nog uitleveren. Winkeliers mogen die sigaretten met een accijnszegel van voor de verhoging blijven verkopen tot die op zijn. Dus behalve dat de franchisers in de fout gaan door de sigaretten nog steeds online te verkopen, staan ze in hun recht wat de prijzen betreft.

Toch nog sigaretten voor de oude prijs

Je hoeft niet veel fantasie te hebben om te verzinnen dat een ver van tevoren aangekondigde accijnsverhoging tabaksproducenten aanzet tot het produceren van een flinke voorraad voorafgaand aan de ingangsdatum. In dit verband deed zich iets opmerkelijks voor op de Albert Heijn-website, die we tussen 1 april en 1 juli met regelmaat hebben bezocht om de prijsontwikkeling van tabak daarop te volgen. In mei was de prijs van een pakje Marlboro daar nog € 8,20, op 1 juni werd dat € 9,50 maar op 28 juni was die prijs opeens weer gezakt naar € 8,20. Een woordvoerster van Albert Heijn beloofde uit te zoeken wat hier was gebeurd, maar is daar niet op teruggekomen. Kennelijk had iemand ergens nog een pallet oud-geprijsde sigaretten gevonden…

Komt AH met keten van tabakszaken?

Klinkt het in deze context geloofwaardig dat Albert Heijn een half jaar tabaksomzet prijsgeeft omdat het “een bijdrage wil leveren aan een gezonde samenleving”? Ik zou er niet op rekenen, want telkens als zij er vragen over kregen, spraken Ahold Delhaize-topman Frans Muller en AH-CEO Van Egmond van een ‘lastig dilemma’ en was de conclusie steeds dat de keuze uitviel voor omzet boven gezondheid. Met een razendsnelle uitbreiding van het AH to go-concept bij BP-tankstations kan de supermarkt ook nog tot 2030 vasthouden aan tabaksverkoop.

Nee, we zullen er niet van opkijken als moederconcern Ahold Delhaize binnen afzienbare tijd een nieuwe formule à la Gall & Gall voor tabakswinkels aankondigt, zodat het nog heel lang een handlanger van de nicotine-industrie kan blijven. Als Marit van Egmond werkelijk een statement had willen maken, dan had ze de tabak er nu direct al uit moeten gooien. Zo makkelijk laten we ons niet overtuigen.

UPDATE 12-07-2023

Reactie Albert Heijn

In reactie op bovenstaand artikel laat een woordvoerster van Albert Heijn weten dat “wij geen nieuwe tabakswinkels gaan openen en ook geen nieuwe formule gaan beginnen.” AH is volgens haar tot het besluit gekomen om per 1 januari 2024 te stoppen met tabak omdat er geen duidelijkheid over de aanstaande wetgeving is.
“Wij blijven een gelijk speelveld van groot belang vinden om te komen tot een rookvrije generatie. Het eerdere besluit vanuit de overheid had daarom onze steun. Eenduidige wetgeving blijft vooralsnog uit en dat maakt dat we zelf deze stap zetten. En wat ons betreft doet iedereen dat.”

Het eerdere besluit waar de woordvoerster op doelt was het regeringsplan om het verkoopverbod per januari 2024 in te laten gaan. Dat is later 1 juli geworden. Het ontwerpbesluit is op 6 juli naar de Kamer gestuurd, die tot 27 september nog de mogelijkheid heeft om zich hier over uit te spreken. Daarna kan het besluit voor advisering aan de Raad van State worden voorgelegd. In de brief wordt 1 juli 2024 als streefdatum voor invoering genoemd. 

De bezorgwebsite van AH-franchisers, AH-Boodschappen.nl, heeft inmiddels de tabak van de website gehaald.