Sigaretten worden duurder en dat zorgt voor minder rokers. Vooral mensen met een laag inkomen en mensen die al willen stoppen, roken minder na een prijsverhoging. Dat blijkt opnieuw uit onderzoek, dit keer van Maastricht University.

Door de webredactie

Sigaretten zijn voor veel rokers te duur. Ze vinden de hoge prijs dan ook een belangrijke reden om te stoppen. Maar liefst 82 procent van de Nederlandse rokers die in 2020 stopten, noemde de prijs als reden. Dat blijkt uit onderzoek van Maastricht University. In 2018 werd in het Nationaal Preventieakkoord afgesproken dat de gemiddelde prijs van een pakje sigaretten, destijds 7 euro, via accijnsverhogingen zou stijgen naar 10 euro in 2023. Door interventie van VNO-NCW en de VVD is dat doel met een jaar vertraagd en wordt pas bereikt na een nieuwe accijnsverhoging in april 2024.

Een pakje met twintig sigaretten kost sinds de laatste accijnsaanpassing in april van dit jaar nu gemiddeld 9 euro. Rook je een pakje per dag, dan kost dat ongeveer 270 euro per maand. En ruim tweederde van de mensen die roken, rookt volgens Trimbos ook echt elke dag. Dat komt uit op zo’n 3.300 euro per jaar. Stijgt de prijs naar 10 euro, dan kost dagelijks een pakje roken ongeveer 300 euro per maand en 3.650 euro per jaar.

Duurdere tabak hielp vooral mensen die al wilden stoppen om dat ook echt te doen. Mensen met een laag inkomen gingen ook minder roken na de prijsstijging. Kortom: prijsverhoging werkt. De resultaten komen dan ook overeen met eerder onderzoek, bijvoorbeeld in Australië of Zuid-Korea.

Hoe compenseren rokers de extra kosten?

Maastricht University keek naar het effect van de prijsverhoging met 1 euro in 2020 op het gedrag van rokers. Meer dan de helft van de ondervraagden veranderde hun gedrag na de prijsstijging. De meeste mensen gingen minder roken (36 procent). Maar een deel deed er juist alles aan om minder te betalen, zonder minder te roken (18,8 procent). Ze kochten bijvoorbeeld tabak in bulk, stapten over naar goedkopere merken of kochten belastingvrije sigaretten in het buitenland. 45 procent bleef roken en kopen als voor de prijsverhoging.

Een duurdere sigaret: motivatie om te stoppen

NU.nl plaatste onlangs de stelling: ‘Als ik stop met roken is dat om de prijs, niet om de gezondheidsrisico’s’. Van de ruim 1.600 mensen die reageerden, was 62 procent het met de stelling oneens. “Pas als je een goede reden hebt en daardoor de wil, lukt het om te stoppen. En geld is dat meestal niet”, schreef een lezer in een reactie.

Maar het onderzoek uit Maastricht laat zien dat een hogere sigarettenprijs ervoor zorgde dat 64 procent van rokers die eerder al een keer probeerden te stoppen, daadwerkelijk minder ging roken. De extra kosten zijn dan juist dat extra duwtje in de rug om minder of helemaal niet meer te roken. Deze groep rokers gebruikte zelfs voor 70 procent minder manieren om toch nog aan goedkopere tabak te komen dan de rest, zoals het inruilen van sigaretten voor shag.

Rijke mannen blijven gewoon roken

Hoe zit het met de groep waarop de prijsstijging geen effect had? Die groep bestond vooral uit mannen. Mannen roken gemiddeld meer dan vrouwen. En mannen veranderden voor 32 procent minder hun gedrag als gevolg van een duurdere sigaret. Ook mensen met een hoger inkomen veranderden nauwelijks hun rook- en koopgedrag.

Mensen in de laagste inkomensklasse roken gemiddeld meer dan mensen met een hoger inkomen. Vooral deze groep rokers bleek dan ook gevoelig voor de prijsverhoging. Mensen met een laag inkomen zeiden acht keer vaker dat de prijsstijging reden om te minderen of te stoppen was dan mensen met een hoger inkomen. De mate van nicotineafhankelijkheid is hierin wel bepalend. Mensen met een heftige verslaving gebruikten namelijk de meeste vervangingsmanieren om niet minder te hoeven roken, zoals kopen met bulkkorting. Deze groep rookte ongeveer 30 sigaretten per dag en bestond vooral uit mensen met een laag inkomen.

Onderzoekers pleiten voor standaardprijs

Het is volgens de onderzoekers belangrijk dat er maatregelen komen die het moeilijker maken om op tabak te besparen. Een deel van de rokers met een lager inkomen koos er bijvoorbeeld voor om een goedkoper merk te roken. Dit zou geen optie meer zijn als tabak een standaardprijs krijgt, een maatregel waar de onderzoekers ook voor pleiten. Zo’n minimumprijs is ook van belang om tabak buiten bereik van jongeren te houden, eigenlijk de belangrijkste reden voor hoge accijns: daarmee wordt voorkomen dat kinderen met roken beginnen.

Prijsverhogingen hebben de potentie om sociaaleconomische verschillen in rookgedrag te verkleinen, is de conclusie, maar het blijft daarbij belangrijk om hogere prijzen vergezeld te laten gaan van betaalbare en vooral toegankelijke stophulp.

In Nederland is stophulp meestal gratis. Kijk op ikstopnu.nl om te zien welke hulp je zorgverzekering vergoedt.