Filters in sigaretten doen meer kwaad dan goed, stelt de Belgische Hoge Gezondheidsraad in een advies aan de regering. Ze voorkomen de nadelige effecten van het roken niet, maken het roken makkelijker en vervuilen het milieu. Filters moeten daarom verboden worden.

Door de webredactie

De Hoge Gezondheidsraad in België pleit voor een algeheel verbod op sigarettenfilters. “Vanuit volksgezondheidsperspectief bieden ze geen enkel voordeel, terwijl ze wel vervuilend zijn voor het milieu”, aldus het wetenschappelijk adviesorgaan, dat op verzoek van de Belgische minister van Leefmilieu een analyse maakte over het effect van sigarettenfilters op mens en milieu. Omdat de problematiek grensoverschrijdend is, beveelt de Hoge Gezondheidsraad een verbod voor alle niveaus aan: nationaal, Europees en internationaal. De Hoge Gezondheidsraad volgt daarmee het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Vorige maand bleek dat ook de Nederlandse regering voorstander is van een filterverbod. Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur & Waterstaat, CDA) schreef de Kamer dat zij een nationaal verbod niet uitsluit en onderzoekt welke andere lidstaten dit ook overwegen, om daarin dan samen op te trekken. Mogelijk vindt zij binnenkort België aan haar zijde als de regering daar het advies van de Hoge Gezondheidsraad opvolgt.

Een vals gevoel van veiligheid

In België rookt 1 op de 5 mensen, vergelijkbaar met het aantal rokers in Nederland. Jaarlijks sterven in België meer dan 14.000 mensen aan de gevolgen van roken. In het algemeen roken Belgen filtersigaretten. Deze creëren echter ‘een vals gevoel van veiligheid’, aldus de Hoge Gezondheidsraad. In tegenstelling tot wat rokers denken, verminderen filters de ongezonde effecten van roken niet. Weliswaar houden filters een deel van de roetdeeltjes en van de nicotine tegen, maar “een verandering van het verbrandingspatroon [doet] de vorming van belangrijke kankerverwekkende stoffen toenemen”, aldus het persbericht. Bovendien inhaleren rokers vaker en dieper om de verminderde opname van nicotine te compenseren. “In plaats van te beschermen tegen longkanker, hebben de filters doorheen de jaren vooral een verschuiving van het longkankertype in de hand gewerkt”, stelt de Hoge Gezondheidsraad.

Filterban kan zorgen voor minder roken

Sigaretten zonder filter kunnen het roken minder aantrekkelijk maken. “Filters geven een ‘aangenamer’ mondgevoel, verminderen gevoelsirritatie van de luchtwegen en voorkomen dat er tabak in de mond terechtkomt”, legt de Hoge Gezondheidsraad uit. Als sigaretten geen filters meer hebben, zouden deze factoren die het roken kunnen bevorderen verdwijnen. “Een filterban zou het totaal aantal gerookte sigaretten dus onrechtstreeks kunnen doen dalen.”

Een enorm milieuprobleem

Omdat veel rokers hun peuken op de grond gooien, zorgen ze voor enorme vervuiling van het milieu. Uit tellingen van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) blijkt dat sigarettenpeuken maar liefst 41 procent van het Vlaamse zwerfvuil uitmaken. Het gaat om moeilijk afbreekbare kunststofproducten voor eenmalig gebruik (single-use plastics), net als in plastic zakjes. Studies tonen aan dat toxische reststoffen in sigarettenpeuken negatieve effecten hebben op waterorganismen, op de kieming en groei van planten en op sommige zangvogels die de peuken in hun nest gebruiken. Er zijn zorgen over de effecten van de microplastics in de filters op mens, dier en milieu. “Zowel microplastics als schadelijke stoffen kunnen vervolgens doorsijpelen naar de voedselketen, met alle mogelijke gevolgen van dien”, aldus de Gezondheidsraad.

Bio-afbreekbare alternatieven zijn ook geen goed idee, want de toxische restproducten daarin komen nog altijd in het milieu terecht. “Rokers zouden bovendien misschien zelfs sneller geneigd zijn om hun sigarettenpeuk op de grond te gooien vanwege het misleidende ‘groene’ imago”, stelt de raad.

Rechtszaak tegen de sjoemelsigaret

In Nederland spande Rookpreventie Jeugd een rechtszaak aan omdat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) weigerde op te treden tegen sigaretten die schadelijker zijn dan de wet toestaat, en deze uit de winkels te halen. De zaak draait om het feit dat filtersigaretten veel schadelijker en verslavender zijn dan de tabaksindustrie doet voorkomen en de wet toestaat. Rokers van filtersigaretten krijgen meer teer, nicotine en koolmonoxide (TNCO) binnen. De filters van de ‘sjoemelsigaretten’ hebben namelijk minuscule gaatjes waardoor bij officiële metingen lucht wordt aangezogen, die de gifstoffen verdunt. Maar rokers dekken die gaatjes af met mond en vingers, waardoor die verdunning in de praktijk achterwege blijft. De Rotterdamse rechter gaf Rookpreventie Jeugd vorig jaar gelijk en stelde dat er sterke aanwijzingen zijn dat filtersigaretten niet voldoen aan de wettelijk voorgeschreven grenswaarden. De rechtbank bepaalde dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit hiertegen moet optreden. Op 8 juni behandelt het College van Beroep voor het bedrijfsleven het hoger beroep in deze zaak.