Het ministerie van VWS wil recreatieve nicotineproducten, zoals nicotinezakjes (snus), via de Tabaks- en rookwarenwet gaan verbieden. Dat blijkt uit vrijgegeven documenten over de besluitvorming van het vorig jaar snel ingevoerde verbod op snus via de Warenwet.

Door de webredactie

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) streeft ernaar om recreatieve nicotineproducten onder de Tabaks- en rookwarenwet te brengen, inclusief een verbod op nicotinezakjes. Dat blijkt uit in september via een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob, tegenwoordig Woo: Wet open overheid) vrijgegeven documenten over de besluitvorming rond de beleidsmaatregel waarmee nicotinezakjes eind vorig jaar werden verboden via de Warenwet.

Het streven wordt in een mail van 3 juni 2021 geformuleerd door een senior beleidsmedewerker van het ministerie van VWS. Dat is een belangrijke ontwikkeling, omdat de nicotine-industrie steeds weer nieuwe producten verzint om mensen aan de nicotine te krijgen. In de Verenigde Staten is inmiddels onrust over zogenaamde nicotine gummies, een soort nicotinesnoepjes in vrolijke kleurtjes en verschillende smaken. En omdat die producten niet onder de Tabaks- en rookwarenwet vallen, kan er meestal niet meteen tegen worden opgetreden.

Poeder met synthetische nicotine

De nicotinezakjes zijn daar een voorbeeld van. Deze zakjes zijn een variant op de Zweedse snus, een prop tabak die onder de bovenlip wordt gestopt – tabaks-snus is in de hele EU met uitzondering van Zweden verboden. In de nicotinezakjes zit geen tabak, maar een wit poeder met synthetische nicotine. Daarmee wist de tabaksindustrie de regels in Europese Tabaksproductenrichtlijn te omzeilen, zoals TabakNee in 2020 al vaststelde. Binnen de kortste keren werden de nicotinezakjes, die vaak ook snus worden genoemd, enorm populair, ook onder Nederlandse jongeren.

Recent bracht de Amsterdamse politie in een voorlichtingsvideo bovendien naar buiten dat criminelen schoolkinderen ronselen met snus. In antwoord op vragen van de Kamerleden Mutluer en Mohandis van de PvdA hierover, liet het kabinet deze week weten dat staatssecretaris Maarten van Ooijen werkt aan een totaalverbod voor de nicotinezakjes. In haar antwoord schrijft minister Dilan Yeşilgöz (Justitie) mede namens Van Ooijen: “Wij vinden het zeer zorgelijk dat een dergelijk verslavend en schadelijk product door jongeren zou worden gebruikt. De staatssecretaris overweegt daarom op dit moment de mogelijkheden voor een totaalverbod op snus, om een zo duidelijk mogelijke norm te stellen ten aanzien van deze producten. Binnenkort wordt uw Kamer geïnformeerd over de extra maatregelen die hij gaat treffen op het gebied van tabaksontmoediging.”

Duitse rechter: nicotinezakjes zijn levensmiddel

Het ministerie van VWS is hier dus al langer mee bezig, zoals blijkt uit de mail van de beleidsmedewerker van het ministerie. Maar vorig jaar zijn de nicotinezakjes al op stel en sprong verboden met een beroep op de Warenwet. De vrijgegeven correspondentie van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en VWS, laat zien dat die ingreep volgde op een zogenoemde RASFF-melding in juli 2021 vanuit Duitsland. Dit Rapid Alert System for Food and Feed is binnen de Europese Unie een systeem om over landsgrenzen heen waarschuwingen te delen over risico’s voor de volksgezondheid van voedingsmiddelen.

In dit geval kwam de melding uit Duitsland, waar een rechter had vastgesteld dat nicotinezakjes als levensmiddel kunnen worden aangemerkt en dat ze een veel te hoge, schadelijke hoeveelheid nicotine bevatten.

Met die rechterlijke uitspraak als leidraad is vervolgens gezocht naar de snelste manier om in Nederland een verbod onder de Warenwet in te voeren. Op basis van een berekening van de maximaal toelaatbare hoeveelheid nicotine op grond van toxiciteit, geldt het verbod voor nicotinezakjes met meer dan 0,035 mg nicotine per zakje. Naar verwachting komt Van Ooijen, wanneer hij ergens in de komende weken zijn nadere plannen voor tabaksontmoediging ontvouwt, met een voorstel voor een totaalverbod op de nicotinezakjes onder de Tabaks- en rookwarenwet.

Betere voorlichting is vereist

Het snelle verbod via de Warenwet voorkomt niet dat de nicotinezakjes nog steeds onder de toonbank en via socialmediakanalen worden verkocht, zo ontdekte NOS Stories in april. De NVWA kan dat niet volledig tegengaan, stelt Yeşilgöz nu. De VVD-minister legt de verantwoordelijkheid daarom ook bij verkopers, jongeren en hun omgeving zelf. “In de gesprekken tussen het ministerie van VWS en de NVWA is ook naar voren gekomen dat een aanpak met alleen handhaving door de NVWA niet de oplossing is voor het maatschappelijke probleem om het gebruik van dit soort producten onder jongeren terug te dringen. Het is ook van belang dat winkeliers, gebruikers en hun omgeving (zoals ouders en scholen) bewust zijn van de gevaren van het gebruik van dit soort producten, en dat hier voldoende voorlichting over is.”

Maar vervolgens blijkt dat we ons van de voorlichting niet al te veel hoeven voor te stellen. De minister verwijst naar de website Rokeninfo.nl waar informatie is te vinden over de gezondheidseffecten van nicotinezakjes. “Verder worden ouders voorgelicht via Facebook en Instagrampagina’s van Opvoeding en Uitgaan. En lokale initiatieven zoals door de politie-eenheid Amsterdam. Daarnaast is de staatssecretaris van VWS op dit moment met het Trimbos-instituut in gesprek over extra (gerichte) voorlichting over snus, bijvoorbeeld op scholen.”

Zou een grootschalige landelijke voorlichtingscampagne niet toch een beter idee zijn?