De e-sigaret is minder schadelijk dan de traditionele tabakssigaret, maar nog steeds schadelijk. Dat concludeert de Belgische Hoge Gezondheidsraad. De e-sigaret zou daarom voor rokers een hulpmiddel kunnen zijn om te stoppen met tabak, met name voor mensen in kwetsbare groepen, maar voor niet-rokers en voor jongeren in het bijzonder is de boodschap: begin er niet aan.

Door de webredactie

De Hoge Gezondheidsraad, een onafhankelijke wetenschappelijke adviesraad van de Belgische federale overheid, heeft op basis van het beschikbare bewijs rondom e-sigaretten een nieuw advies uitgebracht voor beleidmakers. Conclusie: vapen is minder schadelijk dan roken, maar er zijn nog altijd risico’s aan verbonden. Het idee van ‘harm reduction’ via alternatieven voor de tabakssigaret is in de eerste plaats een strategie van de tabaksindustrie. De grote tabaksbedrijven, die steeds meer actief zijn op de e-sigaretmarkt, willen met deze producten zowel rokers verslaafd houden als nieuwe verslaafden (jongeren) maken. De Raad benadrukt dan ook dat de vermindering van het gebruik van zowel traditionele sigaretten als e-sigaretten prioriteit moet blijven.

Toch kan de e-sigaret sommige rokers kansen bieden om gezondheidswinst te boeken, maar alleen als ze daarbij de tabakssigaret volledig afzweren. De e-sigaret kan een hulpmiddel zijn nadat eerst de bewezen effectieve en erkende rookstopmiddelen gebruikt zijn (tenzij de roker zelf aangeeft voorkeur te hebben voor de e-sigaret). Volgens de Raad is het in dat geval een goed idee over te stappen van tabakssigaret naar e-sigaret, maar daarna ook het vapen af te bouwen. Een roker die stopt met het roken van tabak en overschakelt naar vapen is immers geen gestopte roker.

E-vloeistoffen zijn niet getest

De smaakstoffen die in e-vloeistoffen zitten, zijn meestal wel goedgekeurd voor gebruik in voedingsproducten, maar de giftigheid bij inademing is nog grotendeels onbekend. Inmiddels zijn er al meer dan 1.800 stoffen in e-vloeistoffen gevonden waarvan de veiligheid bij verdamping niet gegarandeerd is. Het is volgens de Raad onaanvaardbaar dat producenten nu e-vloeistoffen op de markt kunnen brengen met ingrediënten die niet getest zijn op schadelijkheid. Het advies luidt dan ook: roep de e-vloeistoffenmarkt een halt toe en doe eerst onderzoek naar de ingrediënten die al verkocht worden en de effecten bij inademing.

Recent Australisch onderzoek vond overtuigend bewijs voor de schadelijkheid van e-sigaretten. De gezondheidsrisico’s van e-sigaretten of vapes zijn aanzienlijk groter dan de mogelijke voordelen, was de conclusie.

Vapen onder jongeren

Jongeren die veel roken gebruiken ook vaker de e-sigaret (en andersom). Vapen en roken zijn bij jongeren dus met elkaar verbonden. Maakt vapen de stap naar roken ook makkelijker? Dat is zeker mogelijk, maar volgens de Raad nog niet bewezen. Toch toonde Nederlands onderzoek gepubliceerd in Tobacco Control vorig jaar wel degelijk aan dat jongeren die al een e-sigaret gebruikten meer kansen hebben om tabakssigaretten te gaan roken. Andersom geldt dat overigens ook.

Hoe dan ook worden e-sigaretten steeds populairder en moeten we het gebruik bij jongeren ontmoedigen, aldus de Raad. Nicotine heeft namelijk negatieve invloed op de ontwikkeling van de hersenen. Daarnaast is de stof sterk verslavend, wat kan leiden tot verder of meer gebruik van e-sigaretten en eventueel ook gelijktijdig of later tabaksgebruik. Een eerste stap in de goede richting is volgens de Raad de afschaffing van felle kleuren en plaatjes op e-sigaretverpakkingen. Ook moeten er uitgebreide ontmoedigingscampagnes komen gericht op jongeren.

De Nederlandse overheid heeft al wetgeving in voorbereiding waarmee neutrale verpakkingen voor e-sigaretten verplicht worden. Aanvankelijk zou dat al dit jaar ingaan, maar de overheid schrijft nu op de eigen website dat nog niet bekend is wanneer de verplichting ingaat. 

Potentieel hulpmiddel in de psychiatrie

Mensen in maatschappelijk kwetsbare posities roken meer en krijgen daardoor vaker te maken met gezondheidsproblemen en sterfte gerelateerd aan tabak. Exclusief gebruik van de e-sigaret voor rokers binnen deze groepen, kan volgens de Belgische Raad een positieve rol spelen in toekomstig rookstopbeleid. Bij mensen met psychische problemen bijvoorbeeld lijken klassieke tabaksstopmethoden minder goed of niet aan te slaan. De e-sigaret wordt daarentegen volgens onderzoek wel door deze doelgroep aanvaard. Psychiaters zouden daarom beter op de hoogte moeten zijn van e-sigaretten. Ze zouden dan samen met de patiënt een beslissing kunnen nemen over het al dan niet gebruiken van vapes om het stoppen met roken te ondersteunen.

Ontmoediging is prioriteit

Bij alle aanbevelingen benadrukt de Hoge Gezondheidsraad dat het beperken van zowel roken als vapen en ander nicotinegebruik absoluut een belangrijk onderdeel van het beleid is. Maar het ontmoedigen van e-sigaretgebruik bij volwassenen moet voorzichtig gebeuren, om te voorkomen dat voorheen tabaksrokers teruggrijpen op gewone sigaretten.

In Nederland is het beleid om het gebruik van zowel sigaretten als e-sigaretten te ontmoedigen. Zowel Rookpreventie Jeugd, Gezondheidsfondsen voor Rookvrij als het Trimbos-instituut waarschuwen voor de schadelijke stoffen in e-sigaretten, de nog onbekende gevolgen van het gebruik op langere termijn en de aantrekkelijkheid voor jongeren. Aan de effectiviteit van e-sigaretten als rookstophulpmiddel wordt ondertussen sterk getwijfeld.