Tweede Kamerlid Eva van Esch van de Partij voor de Dieren pleitte tijdens een commissiedebat voor een verbod op sigarettenfilters, die plastics bevatten. Zo wil zij de milieuvervuiling door weggegooide peuken tegengaan. Dit idee wordt ook in Groot-Brittannië geopperd. Er is veel voor te zeggen, vooral ook omdat filters het roken niet minder kankerverwekkend maken en dus de verkeerde indruk wekken.

Door de webredactie

“Plastic sigarettenfilters staan op 1 in de top 10 van gevonden zwerfafval”, zegt Tweede Kamerlid Eva van Esch van de Partij voor de Dieren op 18 november tijdens een debat van de commissie voor Infrastructuur en Waterstaat met demissionair staatssecretaris Weyenburg (I&W). “Volgens Milieu Centraal belandt er ieder jaar in Nederland maar liefst 10 miljoen kilo aan sigarettenpeuken op straat waarvan 8 miljoen wordt opgeruimd, maar 2 miljoen alsnog blijft rondslingeren.”

Sigarettenpeuken zijn ook nog eens een belangrijk ingrediënt van de plastic soep die de zeeën vervuilt. In sigarettenfilters zitten namelijk plastics die niet of nauwelijks afbreken, waardoor ze een grote bijdrage leveren aan milieuverontreiniging. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft daarom een richtlijn opgesteld waarbij producenten van Single Use Plastics (SUP), waar sigarettenfilters onder vallen, per 5 januari 2023 moeten gaan betalen voor het opruimen van het zwerfafval. Sinds 3 juli moet er op sigarettenverpakkingen ook staan dat er kunststof in zit.

Van Esch: waarom geen verbod?

Kamerlid Eva van Esch juicht die ontwikkeling toe, maar vraagt zich hardop af: “Ik vind wel dat er een gevaar loert dat producenten hun vuil kunnen afkopen straks. We kunnen beter voorkomen dat die filters in het milieu komen. Kunnen we niet pleiten voor een verbod op de sigarettenfilters, voordat we helemaal naar een rookvrije generatie willen?”

In Groot-Brittannië wordt eenzelfde idee besproken in de overheid. The Sun meldt dat de overheid specifiek de plastics in de filters wil verbieden, zodat er biologisch afbreekbare alternatieven voor de filters bedacht zullen worden. Daar zijn de eerste stappen al in gezet, bijvoorbeeld met Green Butts. De Amerikaanse staat New York was in maart van dit jaar ook bezig met een wetsvoorstel om sigarettenfilters te verbieden. In Nieuw-Zeeland hoopt men een verbod op de filters in 2025 in te laten gaan.

Onwetende staatssecretaris

Staatssecretaris Weyenburg blijkt nog niet van plasticvrije alternatieven op de hoogte te zijn en stelt dat die er niet zijn en dat een verbod op sigarettenfilters daarom niet terecht zou zijn. Van Esch ziet in een verbod op het gebruik van plastic in filters juist een mogelijkheid om de industrie te stimuleren om actie te ondernemen. Van Esch: “Volgens mij is dat heel essentieel. Waarom gebruiken we die filter nog? In hoeverre heeft die gezondheidseffecten? Wat is die filter überhaupt? Waarom zit er plastic in?”

Essentiele vragen. Uit de antwoorden van staatssecretaris Weyenberg blijkt dat hij ervan uitgaat dat de filter op sigaretten zit zodat rokers minder giftige stoffen binnenkrijgen. Wyenberg: “Ik denk dat mijn collega van VWS in tranen zou uitbreken bij het idee om geen filters in sigaretten meer te hebben. Volgens mij willen we dat dus niet. Dat geldt dus ook voor mij.”

Filter is een frauduleuze uitvinding

Die gedachtegang is precies wat de tabaksindustrie heeft beoogd met de ontwikkeling van het filter: het idee de wereld in helpen dat rokers aan minder schadelijke stoffen bloot zouden staan als ze maar een sigaret mét filter roken, dat ze dan dus ‘gezonder’ bezig zijn.

Longarts Wanda de Kanter zei eerder al op deze site: “Het filter is van het begin af aan misbruikt door de tabaksindustrie om schijnveiligheid te creëren.” En: “Met een filter zouden er minder kankerverwekkende stoffen geïnhaleerd worden, wat niet waar is. Het is een frauduleuze uitvinding gebleken.”

Ze is niet de enige die er zo instaat. In zijn boek Golden Holocaust schrijft Standford-professor Robert N. Proctor dat sigarettenfilters niets minder zijn dan een gimmick. “De belangrijkste conclusie is dat de ‘filters’ aan sigaretten geen echte filters zijn in de eerlijke uitleg van dat begrip. Giftige stoffen hopen zich op in zo’n hulpmiddel, maar vervluchtigen zodra de sigaret verder wordt gerookt. Wat niet anders is dan bij ‘ongefilterde’ sigaretten.”

Om rokers toch de indruk te geven dat filters schadelijke stoffen tegenhouden, voegen tabaksproducenten sinds de jaren 50 van de vorige eeuw zelfs een stofje toe dat het filter bruin laat kleuren wanneer er rook doorheen wordt gezogen.

Wetenschappers roepen al langer om filterverbod

In het toonaangevende wetenschappelijke blad British Medical Journal (BMJ) noemen Thomas Novotny van de San Diego State University en zijn collega’s van de London School of Hygiene & Tropical Medicine sigarettenfilters ‘ineffectief’. Novotny zegt dat “filters op sigaretten zijn gezet om op de kosten voor tabak te besparen (een gedeelte van het staafje hoeft immers niet meer met tabak opgevuld te worden, red.) en om mensen op het verkeerde been te zetten door ze het idee te geven dat ze sigaretten veiliger maken.”

Filters zijn dus niet alleen milieuvervuilend door de plastics die ze bevatten, ze misleiden de roker. Een verbod zou dus zowel de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu als de staatssecretaris van Volksgezondheid zeer goed uit moeten komen. Vooralsnog is er geen motie ingediend om een verbod in te stellen, maar daar kan altijd nog verandering in komen.