UPDATE 05-11-2021
Sinds mei 2020 is de mentholsmaak in tabak verboden, maar er blijken steeds meer sluipwegen om dit verbod te ondermijnen, zoals smaakkaartjes, clickballetjes, druppels en mentholsteentjes om de tabak een mentholsmaak te geven. Demissionair staatssecretaris Blokhuis is bezorgd en zint op maatregelen.

Door de webredactie

Menthol verzacht de smaak van rauwe sigarettenrook, waardoor die makkelijker te inhaleren is. Menthol maakt roken bovendien extra verslavend. Het is volgens de Europese Unie een van de vijftien zorgelijke toevoegingen aan tabak. Volgens tabaksonderzoeker Reinskje Talhout van het RIVM (geciteerd in Trouw) hebben beginnende rokers door menthol een verhoogde kans om te blijven roken en meer moeite om te stoppen. “Menthol vertraagt de afbraak van nicotine en verhoogt de afgifte van nicotine”, stelt Talhout.

Niet voor niets is de toevoeging van mentholaroma aan sigaretten en shag verboden in de Europese Unie en dus ook in Nederland. Onlangs werd bekend dat de tabaksindustrie desondanks toch nog menthol in niet merkbare hoeveelheden aan sigaretten toevoegt om het inhaleren te vergemakkelijken. Daarnaast verschijnen er steeds meer producten op de markt om sigaretten en shag alsnog een mentholsmaak te geven.

Smaakkaartjes

Smaaktoevoegingen aan sigaretten en shag, zoals vanille, zijn sinds 2016 verboden. Sindsdien mogen ook filters, papier, capsules en verpakkingen van tabaksproducten geen smaak- en geurstoffen meer bevatten. In 2020 werden ook mentholsigaretten verboden. TabakNee schreef eerder over de sluipwegen om dat mentholverbod te ondermijnen. Tabaksfirma Imperial Brands ontwikkelde bijvoorbeeld menthol-smaakkaartjes die in een pakje sigaretten of shag kunnen worden gestopt. Nadat zo’n smaakkaartje er pakweg een uur in heeft gezeten, gaat de tabak naar menthol smaken. In Nederland kwam een soortgelijk smaakkaartje op de markt.

Smaakballetjes

Behalve menthol-smaakkaartjes blijken er nog veel meer ‘smaakmakers’ te zijn, zogenaamde flavour balls (smaakballetjes) met menthol bijvoorbeeld. Deze balletjes zijn een alternatief voor de clicksigaretten, waarvan de filters kleine balletjes bevatten die de roker kapot moet knijpen om de smaakstof erin vrij te maken. Clicksigaretten zijn sinds 2016 verboden.
De smaakballetjes die nu los te koop zijn, ‘injecteer’ je in een sigarettenfilter met behulp van een flavour tube en zo ontstaat een menthol-smaakfilter. Het kan nog simpeler: vloeitjesbedrijf Mascotte heeft kant en klare mentholfilters in zijn assortiment en er zijn zelfs zogenaamde ‘energy+menthol-filters’.

Druppeltjes en zakjes

Daarnaast zijn er mentholdruppeltjes ontwikkeld. Om sigaretten naar menthol te laten smaken “besprenkelt u de filter met een paar druppels”. Nog een alternatief: een mentholsteentje, zo groot als een sigaret, dat je in het sigarettenpakje doet en dat de smaak van de sigaretten zou veranderen. Verder zijn er tabaksvrije nicotinezakjes in de handel met alle mogelijke smaakjes waaronder mint c.q. menthol, een soort ‘snus’, die je onder je bovenlip stopt.

Mentholcigarillo’s mogen wel

Cigarillo’s zijn op grond van de Europese Tabaksproductenrichtlijn uitgezonderd van het mentholverbod. Cigarillo’s zijn dunne sigaartjes met bijna dezelfde samenstelling als sigaretten, zo blijkt uit onderzoek van het RIVM. Zodoende zijn er (legale) mentholcigarillo’s in de handel die ook nog eens veel goedkoper zijn dan sigaretten. Een pakje menthol-cigarillo’s (17 stuks) kost slechts € 3,20. In NSO Retail Magazine van juli 2021 staat dat het segment aromatische filtercigarillo’s met 11,9 procent hard groeit. Marc den Adel van sigarenfirma Ritmeester wijt dit mede aan het verbod op de mentholsigaret, waardoor rokers zijn overgestapt op de filtercigarillo’s. Deze cigarillo’s zijn door hun uitzondering op het mentholverbod en hun lage prijs een regelrechte bedreiging voor jongeren, die zo makkelijk in de verleiding worden gebracht om ermee te gaan experimenteren.

Blokhuis wil verbod

Kortom, de handel in mentholaccessoires en -alternatieven groeit en bloeit, ongehinderd door wettelijke maatregelen. Er zijn in januari 2020 Kamervragen over de menthol-inlegkaartjes gesteld naar aanleiding van berichtgeving hierover op TabakNee. Staatssecretaris van VWS, Paul Blokhuis, antwoordde in het voorjaar van 2020: “Ik ben voornemens een inventarisatie te laten uitvoeren naar de aard en de omvang van dergelijke ‘accessoires’ die de aantrekkelijkheid van het roken van sigaretten en shagtabak kunnen vergroten. Ik zal de uitkomst van deze inventarisatie met u delen. Het is mijn intentie om te bezien hoe we deze praktijk vervolgens door een verbod kunnen tegengaan.”

RIVM: Er is nog volop keuze

Die inventarisatie door het RIVM werd in juli 2020 afgerond, maar pas in december door Blokhuis naar de Kamer gestuurd. Het RIVM concludeerde: “De diversiteit aan producten met smaken is dusdanig groot dat de consument nog volop keuze heeft voor het gebruik van tabaksproducten met smaak” en voegde daaraan toe dat deze markt nog duidelijk in ontwikkeling is.

In de begeleidende brief schreef Blokhuis aan de Kamer: “Ik vind de brede beschikbaarheid van producten die smaak geven aan sigaretten of shag en zo de aantrekkelijkheid van deze rookwaren voor jongeren kunnen vergroten reden tot zorg, omdat deze producten het verbod op kenmerkende smaken van deze rookwaren ondermijnen.” Om verdere maatregelen te kunnen nemen, zo liet hij de Kamer weten, zou hij het RIVM opdracht geven om een vervolgonderzoek uit te voeren “naar de omvang van het aanbod van deze producten op de markt, het verschijnen van nieuwe producten en […] de (potentiele) gebruikers van deze producten.”

Cigarillo’s in Brussel aangekaart

Staatssecretaris Blokhuis laat via zijn woordvoerder weten te verwachten dit onderzoek half november van het RIVM te ontvangen. Over de cigarillo’s met mentholsmaak en andere alternatieven, zegt de woordvoerder nu: “Dat hebben we in Brussel aangekaart en we zijn hoopvol dat de Commissie dit overneemt in een toekomstig nieuw voorstel voor de Europese Tabaksproductenrichtlijn.” Ten slotte laat hij weten dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) onderzoek van het Europese Joint Action on Tobacco Control naar toevoeging van kleine hoeveelheden menthol aan tabak aan het bestuderen is. Zogenaamde inhalatiefacilitatie is verboden, zodat de NVWA mogelijk tot de conclusie zal komen dat zij moet optreden.

UPDATE 05-11-2021

Gezamenlijk onderzoek van The Bureau of Investigative Journalism en het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) laat zien hoe Big Tobacco gebruikmaakt van onduidelijkheid in de Europese en Engelse regelgeving over welke producten nu wel en niet onder het verbod op menthol in tabaksproducten vallen. Ook is er nog niet goed bepaald hoe de aanwezigheid van menthol in die producten moet worden vastgesteld. JTI speelde hier al op in met een ‘heruitgevonden menthol’-sigaret. En BAT stelt dat als hier niet tegen wordt opgetreden, het zelf ook zo’n product op de markt zal brengen. Ook cigarillo’s met mentholsmaak zijn een overduidelijke ontduiking van het mentholverbod.
Zie ook: Tabaksindustrie negeert verbod en voegt nog altijd menthol aan sigaretten toe