UPDATE 17-03-2021
Martijn van Loon, directeur van tabaksfirma British American Tobacco (BAT) in Nederland, was te gast bij het programma Zakendoen van BNR Nieuwsradio. Daar verkondigde hij de bekende fabeltjes over de e-sigaret. Maar wat is zijn verborgen agenda? 

Door de webredactie 

“Hoe is de tabaksindustrie van plan om de rookvrije generatie te overleven?” Dat is de vraag van presentator Thomas van Zijl aan BAT-directeur Martijn van Loon in het radioprogramma Zakendoen van 8 maart.
De tabaksbaas houdt de bekende Big Tobacco-riedel. BAT wil geen schadelijke sigaretten meer verkopen, bekommert zich om de volksgezondheid en wil rokers ‘helpen’ door over te stappen naar de e-sigaret, waarvan het gebruik ‘dampen’ of ‘vapen’ wordt genoemd. Niet als hulpmiddel om te stoppen met roken, maar om de nicotineverslaving in stand te houden, ditmaal in elektronische vorm. Dat zei Van Loon eerder in De Telegraaf, aangehaald in een profiel van Van Loon op TabakNee: “Mensen blijven toch roken. Waarom zou je rokers dan niet helpen over te stappen op bijvoorbeeld het veel minder schadelijke Vype.” Vype is een e-sigaret van BAT. Op BNR Nieuwsradio zegt van Loon dat hij rokers wil ‘transformeren’. Op die manier kan BAT zijn verslaafde klandizie behouden. Maar dat vertelt hij er niet bij. 

95 procent minder schadelijk?

Van Loon dist het bekende fabeltje op dat het elektronische nicotine-alternatief maar liefst 95 procent minder schadelijk zou zijn. Een bewering die al in 2015 naar het domein van de fakeonderzoeken is verwezen. Als presentator Van Zijl tegenwerpt dat er wetenschappelijk debat is over die 95 procent minder schadelijkheid, zegt Van Loon: “Maar dat komt voornamelijk omdat het moeilijk is te zien wat na dertig jaar de gevolgen zijn.”

Hier wordt de luisteraar opnieuw misleid. De e-sigaret is ook omstreden omdat er steeds meer aan het licht komt over de schadelijkheid van dit nieuwe nicotineproduct, zoals schade aan de luchtwegen en het hart en vaatstelsel. En dat de vloeistoffen gevaarlijke chemicaliën en potentieel kankerverwekkende stoffen bevatten en ademhalingsproblemen veroorzaken. 

Afleidingsmanoeuvre

We kunnen nog wel even doorgaan over de leugens en halve waarheden die Van Loon de luisteraar voorhoudt. Arts-epidemioloog Esther Croes van het Trimbos-instituut kan ze stuk voor stuk onderuithalen, maar vraagt zich af of dit zinvol is. “Het is een bekende truc van de tabaksindustrie om je een denkrichting op te sturen waar je eigenlijk niet in mee wilt, omdat het al aan de basis rammelt. Bijna alle rokers willen stoppen met roken en daarvoor zijn bewezen effectieve methoden beschikbaar. Voor slechts een minderheid biedt een e-sigaret soelaas. Bovendien zou de discussie over de e-sigaret niet alleen moeten gaan over de e-sigaret als hulpmiddel bij het stoppen met roken, maar ook over de aantrekkelijkheid van het product op niet-rokende jongeren. Wanneer je de impact van de e-sigaret op de volksgezondheid zou willen beoordelen, is het eenzijdig om alleen de mogelijk gunstige effecten uit te lichten. Dat lijkt een regelrechte afleidingsmanoeuvre.”

Nicotinemarkt vergroten

Een afleidingsmanoeuvre van de verborgen agenda van de tabaksindustrie, namelijk dat niet (alleen) de volwassen rokers, maar vooral kinderen de doelgroep van de e-sigaret zijn. Croes: “Voor jongeren en jongvolwassenen blijkt de e-sigaret een aantrekkelijk product. Daar doet de tabaksindustrie duidelijk zijn best voor, met hippe apparaten, lekkere smaken [die demissionair staatssecretaris Blokhuis wil verbieden, red.] en vloeistoffen waar je damptrucjes mee kunt doen. Door het aantrekken van niet-rokende jonge mensen die gaan dampen, vergroten zij hun nicotinemarkt.” De cijfers spreken boekdelen: In 2019 gaf 24,8 procent van de 12 tot 16-jarige scholieren aan ooit een e-sigaret te hebben gebruikt. De gewone sigaret was door 17 procent van deze groep ooit gebruikt, aldus de Nationale Drug Monitor – Jaarbericht 2020.
Een andere aanwijzing voor Van Loons verborgen agenda is dat BAT social media gebruikt om zijn alternatieve rookproducten bij jongeren te promoten.

Gateway voor jongeren

Intussen weten we ook dat e-sigaretten vooral voor jonge mensen een opstap zijn naar het roken van traditionele sigaretten, en dat dampen extra gevaarlijk is voor jeugdigen. De nicotine in e-sigaretten kan bijvoorbeeld schade toebrengen aan het zich ontwikkelende adolescentenbrein en invloed hebben op hun concentratievermogen.

Tegenwind

Dat presentator Van Zijl niet over jongeren en dampen is begonnen, is een gemiste kans. Wél wist hij Van Loons bewering dat BAT geen gewone sigaretten meer wil verkopen door te prikken. Van Loon repte bijvoorbeeld over de ‘tegenwind’ in 2020, toen in Zuid-Afrika tijdens de pandemie een aantal maanden geen sigaretten mochten worden verkocht. Dat hij ‘natuurlijk’ rekening houdt met zijn aandeelhouders. En dat hij niet uitsluit dat zij hun aandacht zullen richten op landen waar de wetgeving wat losser is, als de regelgeving hier steeds meer wordt dichtgetimmerd. Kortom, de firma leugen en bedrog knalde weer even door de ether.

UPDATE 17-03-2021

Uit Nieuwsbrief Tabaksontmoediging nummer 2, 16 maart 2021 van Trimbos-instituut:

“Erna Krüsemann, die vandaag promoveerde aan de Wageningen Universiteit en bij het RIVM, onderzocht de rol van smaken in de aantrekkelijkheid van e-sigaretten bij verschillende gebruikersgroepen. Ze vond bijna 20.000 verschillende e-liquids op de Nederlandse markt in 2017, met 245 verschillende smaken.
Uit vragenlijstonderzoek blijkt dat alle (potentiële) gebruikersgroepen smaken de meest aantrekkelijke eigenschap van e-sigaretten vinden, waarbij rokers een voorkeur hebben voor e-sigaretten met een tabak- of mentholsmaak, en niet-rokers voor zoete en mentholsmaken. Daarnaast blijkt uit sensorisch onderzoek dat e-liquids met zoete en menthol-smaken even lekker worden gevonden door alle (potentiële) gebruikersgroepen (jongere en jongvolwassen niet-rokers en volwassen rokers). Ook vinden zij deze smaken allemaal duidelijk lekkerder dan tabakssmaken.
Dit suggereert dat de e-sigaret minder aantrekkelijk zal worden door een verbod op alle smaken behalve tabakssmaak, zoals onlangs in Nederland is aangekondigd.”