Dampen leidt in veel gevallen tot roken. Tot die conclusie komen onderzoekers van de Australische Nationale Universiteit op basis van literatuuronderzoek. Een recent onderzoek in opdracht van de Europese Commissie vond hier ook al sterk bewijs voor. De tabaksindustrie reageert met tegenargumenten die kant noch wal raken.

Door de webredactie

Onderzoekers van het nationaal centrum voor epidemiologie en volksgezondheid van de Australische Nationale Universiteit namen 25 studies onder loep naar het verband tussen e-sigaretgebruik en roken. Hun conclusie: e-sigaretten zijn een opstap naar het roken van traditionele sigaretten, met name voor jonge mensen.

Het is volgens The Guardian voor het eerst dat het verband tussen het gebruik van e-sigaretten en traditionele sigaretten is bekeken voor de hele populatie, inclusief jongeren, volwassenen en ex-rokers. De leider van het onderzoek, Emily Banks, stelt dat het risico om over te stappen van e-sigaretten naar sigaretten per land verschilt, maar dat niet-rokers gemiddeld drie keer zoveel kans hebben om te gaan roken als ze e-sigaretten gebruiken.

Tegelijkertijd zei Banks dat er maar beperkt bewijs is dat e-sigaretten mensen helpen om te stoppen met roken. Ex-rokers die e-sigaretten gebruiken hebben twee keer zoveel kans om weer te gaan roken. En hoewel er ook aanwijzingen zijn dat e-sigaretten een hulpmiddel kunnen zijn voor stoppers, laat het bewijs ook zien dat e-sigaretten tot een verlengd gebruik van nicotine leiden, in plaats van de verslaving helemaal te stoppen.

Europees onderzoek

De Australische conclusies komen overeen met bevindingen van de Scientific Committee on Health, Environmental and Emerging Risks (SCHEER) van de Europese Commissie in een rapport dat eind september werd vrijgegeven voor publiek commentaar. Deze Preliminary Opinion on electronic cigarettes werd op verzoek van de Europese Commissie opgesteld, zodat zij kan besluiten of aanvullende regelgeving nodig is.

Voor het onderzoek heeft de SCHEER studies bekeken die tussen januari 2015 en april 2019 zijn gepubliceerd. Stanton Glantz, hoogleraar tabaksontmoediging aan de University of California, San Francisco (UCSF), schrijft in zijn blogpost over dit rapport dat, gezien de gebruikelijke vertraging in wetenschappelijke publicaties, de jongste gegevens in het SCHEER-onderzoek op zijn laatst uit 2018 stammen. “En twee jaar is een mensenleven in het onderzoek naar e-sigaretten, waar de kennis over de risico’s zich snel opstapelt.”

Opstap naar roken

Niettemin concludeert de SCHEER-studie dat er sterk bewijs is dat e-sigaretten op de lange termijn schadelijk zijn voor hart en bloedvaten. Bewijs dat bepaalde stoffen in e-sigaretten (16-acetaldehyde en formaldehyde) kankerverwekkend zijn is zwak tot matig. Daarbij wordt wel aangetekend dat e-sigaretten relatief nieuw zijn en dat de langetermijneffecten ervan dus nog onduidelijk zijn.

Wel ziet ook de SCHEER dat er sterk bewijs is dat e-sigaretten een opstap zijn naar roken onder jongeren. Ook sterk is het bewijs dat nicotine in e-vloeistoffen tot verslaving leidt en dat smaakjes in die vloeistoffen het aantrekkelijker maken om e-sigaretten uit te proberen. Tegelijkertijd is er weinig bewijs voor de stelling dat e-sigaretten een effectief hulpmiddel zijn bij het stoppen met roken.

Glantz noemt die laatste conclusie een belangrijke ondermijning van de claim van de tabaksindustrie dat e-sigaretten mensen helpen om te stoppen met roken. Hij wijst er daarnaast op dat de conclusie dat e-sigaretten de deur openen naar het roken van traditionele sigaretten, in maart van dit jaar nog eens onomstotelijk werd bevestigd in een Britse studie, gepubliceerd in Tobacco Control. Studies in 17 landen – waaronder Nederland – die daarin zijn geanalyseerd, wijzen allemaal uit dat er significant verhoogde risico’s zijn op de overstap van e-sigaretten naar sigaretten.

Reactie tabaksindustrie

De tabaksindustrie reageerde ook op het SCHEER-rapport, maar met argumenten die de studie volgens Glantz op geen enkele manier onderuithalen. British American Tobacco (BAT) betoogde dat de schadelijkheid van e-sigaretten in dit onderzoek niet is vergeleken met die van traditionele sigaretten. Dat was echter niet de opdracht van commissie, die bij een vergelijking impliciet het argument van ‘harm reduction’ (vermindering van schadelijkheid), waar de tabaksindustrie mee schermt, zou erkennen. “De realiteit is dat tabaksfirma’s e-sigaretten hebben ontwikkeld om klanten vast te houden (net als andere nicotine-vervangende producten van de industrie), niet om ‘harm reduction’ te promoten”, schrijft Glantz.

Ook andere tegenwerpingen van BAT zijn onzinnig, stelt hij. Het rapport zou volgens BAT inaccurate claims maken die wetenschappelijk zouden zijn weerlegd (een gebruikelijke methode van de tabaksindustrie om twijfel te zaaien over wetenschappelijk bewijs). Het rapport zou volgens BAT ook uitgaan van de verkeerde veronderstelling dat damp van e-sigaretten hetzelfde is als sigarettenrook. Maar, zegt Glantz, dat doet de SCHEER nergens.

Geschiedenis van manipulatie

“Ten slotte is mijn favoriete BAT-klacht dat slechts 3 procent van de door de SCHEER geciteerde studies van de tabaksindustrie afkomstig is”, schrijft Stantz. “Tabaksfabrikanten hebben een lange geschiedenis van het manipuleren van hun studies en het op zodanige wijze presenteren van resultaten dat ze de gewenste resultaten krijgen. Ze hebben zelfs branchevriendelijke tijdschriften helpen opzetten om hun werk te publiceren, zoals Regulatory Toxicology en Pharmacology, waarin veel van de onderzoeken die BAT citeert, zijn gepubliceerd.”

Het SCHEER doet er dus goed aan om de opmerkingen van de tabaksindustrie links te laten liggen, besluit Stantz.