Demissionair staatssecretaris Paul Blokhuis krijgt van de Kamer alle ruimte om het preventiebeleid te intensiveren. Een motie van de Partij voor de Dieren zet de VVD op dit punt buitenspel.

Door de webredactie

De Tweede Kamer geeft op initiatief van de Partij voor de Dieren (PvdD) de demissionaire staatssecretaris van Volksgezondheid alle ruimte om “een effectief preventiebeleid te gaan ontwikkelen om de basisgezondheid van Nederland te verbeteren”. Een motie daartoe van de PvdD, op 21 januari ingediend, werd op 26 januari met ruime meerderheid aangenomen. Alleen VVD en PVV stemden tegen.

De motie zet evenwel de VVD buitenspel. Het betekent dat staatssecretaris Paul Blokhuis van de Kamer de vrije hand krijgt om onder meer accijns op tabak structureel te verhogen, het aantal verkooppunten van tabak verder – en sneller – terug te dringen en een vergunningstelsel voor tabaksverkoop in te voeren. Ook een tabaksverslavingsfonds gefinancierd door de tabaksindustrie zelf – de vervuiler betaalt – behoort nu tot de mogelijkheden. Uit zo’n fonds kunnen bijvoorbeeld campagnes voor tabaksontmoediging worden betaald.

Inmiddels is duidelijk dat de Kamer, opnieuw met uitzondering van VVD en PVV, maatregelen tegen tabaksgebruik als niet-controversieel heeft bestempeld. Een kanttekening is wel dat Blokhuis de facto weinig tijd meer heeft voor nieuwe wetgeving: op 12 februari gaat de Tweede Kamer met voorjaarsreces en aansluitend verkiezingsreces tot 18 maart. Na de verkiezingen kan hij op zijn best beleid voorbereiden voor zijn opvolger.

‘Kabinet verzaakt volksgezondheid’

Tijdens het debat over de invoering van de avondklok op donderdag 21 januari, verweet fractievoorzitter Esther Ouwehand van de PvdD het kabinet te weinig aan de bescherming van de volksgezondheid in brede zin te doen. “Bijna een jaar worstelen we met de coronapandemie. In die periode heeft het kabinet nog op geen enkele manier laten zien dat het ervan geleerd heeft dat het beschermen van de volksgezondheid prioriteit nummer één moet zijn, als het acuut is, als je al met je gezicht tegen de muur gelopen bent, maar ook in bredere zin.”

Ouwehand betoogde dat het kabinet ingrijpende dingen vraagt van burgers, waar ze niet op gebouwd zijn. “We zijn niet gebouwd op sociaal afstand houden. Mensen hebben contact nodig. Als je dat van burgers vraagt, dan mogen zij verwachten dat de regering zelf ook dingen doet waar — laat ik dan maar even dit specifieke kabinet aanwijzen — dit kabinet dan weer niet op gebouwd is. Dit kabinet is er niet op gebouwd om de lobby van de luchtvaartindustrie, de voedselindustrie, de fastfoodketens en de vleesindustrie te weerstaan. Dat mogen mensen wel verwachten, als je nota bene voorstelt om een avondklok in te voeren.”

Ook de lobby van de tabaksindustrie vindt nog steeds gehoor bij dit kabinet, zo werd onlangs weer aangetoond.

‘VVD neemt geen verantwoordelijkheid’

Eerder in het debat had Ouwehand tijdens een interruptie ook al de VVD, de dominante partij in het kabinet, de les gelezen. Tegen VVD-kamerlid Hayke Veldman zei ze: “We zijn bijna een jaar aan het worstelen met dit virus en de VVD heeft op geen enkele manier laten zien dat zij, behalve de directe verantwoordelijkheid om de volksgezondheid te beschermen als die crisis er nu eenmaal is, een bredere verantwoordelijkheid voelt om te zorgen dat mensen beschermd worden in hun gezondheid. Ik denk dat je dat niet los van elkaar kunt zien. Psychologen waarschuwen ons dat het alleen werkt en dat je alleen draagvlak hebt als het beleid eerlijk en consistent is. Binnen die context mis ik de steun van de VVD voor goede preventie en voor het aanpakken van andere sectoren die kunnen helpen om de gezondheid te beschermen.”

Veldman verweerde zich met een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van mensen: “Ja, je hebt als overheid de verantwoordelijkheid, maar ik zeg daar vooral bij dat je ook als persoon zelf een verantwoordelijkheid hebt voor hoe gezond je leeft.”

Ouwehand constateerde vervolgens dat de VVD “alle oproepen van artsen, van mensen in de zorg en van handhavers in de wind slaat als het gaat om risico’s voor de volksgezondheid”. Ze stelde dat de VVD het het hele coronajaar heeft laten afweten als het gaat om bescherming van de volksgezondheid in brede zin.

Kabinet remde preventiebeleid af

In aansluiting op het debat diende PvdD-Kamerlid Eva van Esch samen met Ouwehand een motie in met de volgende toelichting:

“Mijn fractie heeft toch wel sterk het vermoeden dat er vanuit deze ministerraad een rem is gezet op het preventiebeleid, terwijl de staatssecretaris van Volksgezondheid een ambitieuzer beleid had willen voeren. Het kabinet heeft, ondanks zijn aftreden, van de Kamer de ruimte gekregen om de coronacrisis te bestrijden. De Partij voor de Dieren wil dat de staatssecretaris zijn werk op het gebied van preventie gewoon kan voortzetten. Daarom de volgende motie: constaterende dat de medische wetenschap al sinds het begin van de coronacrisis wijst op het enorme belang van het bevorderen van de volksgezondheid; overwegende dat het verbeteren van de algemene gezondheid van Nederlanders minstens zo belangrijk is als het op korte termijn bestrijden van de coronacrisis; spreekt uit dat de staatssecretaris van Volksgezondheid alle ruimte moet krijgen om effectief preventiebeleid te gaan ontwikkelen om de basisgezondheid van Nederland te verbeteren.”

‘Move over, VVD’

De motie werd met 97 stemmen voor aangenomen. Alle partijen in de kamer stemden voor, behalve de VVD en de PVV. “Doorbraak!”, twitterde Ouwehand. “De Kamer erkent dat het verbeteren van de algemene gezondheid minstens net zo belangrijk is als het bestrijden van corona. En zegt dat er eindelijk effectief preventiebeleid gevoerd moet gaan worden (move over, VVD).”

Om er even later aan toe te voegen: “Dit is echt goed nieuws. Einde van het tijdperk waarin de lobby (levensmiddelenindustrie, fastfoodketens, tabak, alcohol) het preventiebeleid mocht bepalen – met de VVD als grootste tegenstinker van gezond beleid. Tijden van verandering, mensen!”

Inmiddels is duidelijk dat de Kamer, opnieuw met uitzondering van VVD en PVV, maatregelen tegen tabaksgebruik als niet-controversieel heeft bestempeld. Dat wil zeggen dat over deze onderwerpen, ondanks de demissionaire status van het kabinet, nog gewoon besluiten kunnen worden genomen. Op 1 februari bespreekt de Kamer het preventiebeleid van het kabinet en de voortgang van het Nationaal Preventieakkoord, waarbij ook het tabaksbeleid wordt besproken.