Het Amerikaanse ChangeLab Solutions heeft een handboek uitgebracht met een stappenplan dat kan helpen bij de realisatie van een vergunningstelsel voor de verkoop van tabaksproducten.

Door de webredactie

Het invoeren van vergunningen voor de verkoop van tabak is een extreem effectieve beleidsmaatregel, schrijft Changelab Solutions op haar website. Changelab Solutions is een Amerikaanse stichting die zich sinds 1997 vanuit Californië in alle Amerikaanse staten inzet voor het bevorderen van een gezondere levensstijl. Door de invoering van een vergunningstelsel moeten overheden aanvragen goedkeuren om tabak te mogen verkopen. Daarmee kunnen ze de verkopers ook beter monitoren en een heleboel risico’s tegelijkertijd indammen: toegang tot tabak onder jongeren, hoe (vaak) jongeren worden blootgesteld aan tabaksreclame, de hoeveelheid tabaksverkopers en waar zij zich bevinden.

Tien stappen 

ChangeLab Solutions heeft een handboek ontwikkeld waarin tien stappen zijn uitgewerkt die gevolgd kunnen worden door stichtingen met hetzelfde doel als Changelab: een vergunningstelsel helpen ontwikkelen, implementeren en handhaven.
Zo wordt bijvoorbeeld geadviseerd eerst een inventarisatie te maken van wie er waar tabaksproducten verkoopt, om daarna te definiëren wat het probleem in de regio is en hoe dit aangepakt kan worden. Ook is het goed om te onderzoeken welke juridische gevolgen er kunnen zitten aan een vergunningstelsel. Het is belangrijk om draagvlak te creëren onder belangengroeperingen en ook onder jongeren om zo beter aan overheden duidelijk te maken hoe belangrijk een vergunningstelsel is. ChangeLab zegt ook dat men zich moet voorbereiden op tegenwerking van de tabaksindustrie.
Als er draagvlak is zullen beleidsmakers sneller geneigd zijn een vergunningstelsel te implementeren en te handhaven.

Relevant voor Nederland

Hoewel het handboek gericht is op de Verenigde Staten, is het ook relevant voor Nederland. Hier wordt al langer gepleit voor een vergunningstelsel. Zoals recentelijk door Kaj Hollemans, voormalig ambtenaar op het ministerie van Volksgezondheid, toen begin dit jaar bleek dat de naleving van de tabaksleeftijd was tegengevallen en hij in het Nationaal Preventieakkoord een interessante passage las.
Hollemans: “‘In dit akkoord zijn effectieve maatregelen voorgesteld om de beschikbaarheid van tabaksproducten via verkooppunten verder te beperken. Naast een uitstalverbod en een verbod op zelfbedieningsautomaten, is voorgesteld het aantal verkooppunten te verminderen,’ aldus de staatssecretaris. Er staat alleen niet bij hoe hij het aantal verkooppunten denkt te verminderen.” En: “Het structurele falen van de leeftijdscontrole door de branche kan uitstekend worden ondervangen door het aantal verkooppunten drastisch te verminderen via de invoering van een vergunningstelsel voor de verkoop van tabak. Opvallend genoeg is deze maatregel niet opgenomen in het Nationaal Preventieakkoord. Het is tijd om deze fout te herstellen en zo snel mogelijk over te gaan tot de invoering van zo’n vergunningstelsel. Daarmee slaat het kabinet twee vliegen in één klap: minder verkooppunten en betere naleving van de leeftijdsgrens.”

Finland als voorbeeld

Ook Frits van Dam pleitte op deze site voor een vergunningstelsel toen bleek dat het aantal tabaksverkooppunten in Amsterdam was verdrievoudigd. Hij nam Finland als voorbeeld: “In Finland is in 2009 een vergunningstelsel voor de verkoop van tabak ingevoerd. Als gevolg daarvan is het aantal verkooppunten van tabak sterk gedaald. Voor invoering van het vergunningstelsel waren er in Finland tussen de 30.000 en 40.000 verkooppunten. Na invoering van het vergunningstelsel zijn het er nog ongeveer 10.000. Het vergunningstelsel is een van de maatregelen in een samenhangend rookontmoedigingsbeleid dat in Finland inmiddels heeft geleid tot een percentage dagelijkse rokers van 11,6 procent (tegen 17,2 procent in Nederland).”

Ratificatie nabij

In mei bleek uit een vrijgegeven overheidsdocument dat het ministerie van Volksgezondheid een stap had gezet om het protocol van de Wereldgezondheidsorganisatie tegen illegale tabakshandel te ratificeren. In artikel 6.2 van het protocol is opgenomen dat alle partijen zich ervoor in zullen spannen om een vergunningstelsel voor tabaksverkoop in te voeren. Zo lijkt de invoering daarvan in Nederland dichterbij te komen.