Met trots kondigde Koffiedik Kijken, de nieuwjaarsbijeenkomst van de reclamewereld, Marian Salzman, pr-vrouw van Philip Morris International, als spreker aan. Haar komst was onderdeel van een sponsorovereenkomst. De reacties die dat opleverde noopten de organisatie om Salzman snel weer terug te trekken. Maar de tabaksindustrie blijkt nog veel dieper met de communicatiewereld verweven te zijn.

Door Bas van Lier

Met enig tromgeroffel maakten de organisatoren van Koffiedik Kijken, de jaarlijkse nieuwjaarsbijeenkomst van de Nederlandse reclamewereld, vrijdag de laatste spreker bekend: Marian Salzman, Senior Vice President Global Communications bij Philip Morris International. Een paar uur later was de topvrouw uit de tabaksindustrie haar beloofde podium ten overstaan van de complete Nederlandse marketing- en communicatiesector alweer kwijt. Geschrokken van de afkeurende reacties besloot de organisatie Salzman schielijk weer af te zeggen. De casus brengt evenwel aan het licht hoezeer de tabaksindustrie verweven is met de marketing- en communicatiewereld.

Koffiedik Kijken is een jaarlijks terugkerend evenement, eind januari, van de gezamenlijke brancheorganisaties in de reclamewereld: de IAA (International Advertising Association), de Media Werkgroep (MWG), bvA (adverteerders), VIA (reclamebureaus) en het vakblad Adformatie. Met lichte tongue in cheek wordt tijdens het evenement vooruitgekeken op het komende jaar, terwijl er ook altijd een prijs is voor wie het voorgaande jaar de beste voorspellingen heeft gedaan. Dit jaar is het evenement online te volgen – op 28 januari –, al zijn er voor de deelnemers ook ontmoetingen met vakgenoten in de buitenlucht georganiseerd.

Trendwatcher

Vrijdag werd bekend dat Marian Salzman van Philip Morris, naast vier andere prominenten uit het communicatievak, haar licht over het aankomende jaar zou laten schijnen. Salzman werd, zeggen de organisatoren, vooral uitgenodigd omdat ze een lange staat van dienst heeft als trendwatcher. Haar functie bij Philip Morris (PM) bekleedt ze nog maar sinds 2018. Op haar eigen website stelt Salzman in een lang verhaal dat ze die stap nooit had gezet als Philip Morris haar had gevraagd om sigaretten te verkopen. Het verhaal dat PM juist bezig is om die sigaretten te laten verdwijnen en te vervangen door rookloze producten trok haar echter over de streep. En tot haar verrassing bleken er heel hartelijke, grappige en genereuze mensen te werken bij de tabaksfirma.

Vraagtekens bij uitnodiging

Bas Welling, medeoprichter en managing director van creatief filmbedrijf Wefilm was een van de eersten om vraagtekens te zetten bij de deelname van de prominente tabaksvertegenwoordiger. Wefilm is onder meer de producent van een film waarin artsen op straat rokers aanspreken en ze alvast een visitekaartje geven voor een mogelijk toekomstig consult. Ook maakte Wefilm in opdracht van Stivoro de film waarin medewerkers van een tabaksfirma elkaar tijdens een vrijdagmiddagborrel de waarheid vertellen.

“Doordat we ons voor die films flink verdiept hebben in dit onderwerp zijn we gaan beseffen dat de tabaksindustrie geen normale industrie is”, zegt Welling. “Het is de enige industrie die mensen moedwillig verslaafd maakt aan een product waar ten minste de helft van de gebruikers voortijdig aan dood gaat. Helemaal in deze tijd past het niet om een vertegenwoordiger van die industrie, die bovendien helemaal geen reclame mag maken, een podium te geven op een reclamefeestje.”

Philip Morris bleek ook sponsor

Een tweet van Welling kreeg bijval en toen hij enkele mensen erover belde, leerde hij dat hij niet alleen stond in zijn verontwaardiging. Die werd nog groter toen hij ontdekte dat de komst van Salzman een voorwaarde was die Philip Morris had gekoppeld aan een sponsorbijdrage aan het evenement.

“Toen werd ik nog bozer”, zegt Welling, die benadrukt dat meer mensen binnen de reclame-industrie de keuze voor Salzman ongepast vonden. “Het feit dat het nieuwjaarsevent mede mogelijk gemaakt wordt door geld van een branche die niet eens reclame mag maken voelt niet goed. Dat is totaal ongepast in een tijd dat we alles op alles zetten om de druk op de zorg te verminderen en met zijn allen proberen om mensen zo fit mogelijk te houden.”

Nog dezelfde avond besloot de organisatie van Koffiedik Kijken Salzman weer af te zeggen. Volgens ingewijden niet vanwege de reacties uit het beroepsveld, maar omdat enkele bestuursleden van de organiserende brancheorganisaties hadden ingegrepen. Hoe het ook zij, Welling prijst het besluit: “Het verdient wel lof dat de organisatie zo snel terugkwam op haar besluit.” In een bericht dat Welling de volgende dag op LinkedIn plaatste, voegde hij eraan toe: “Ik hoop dat het sponsorbedrag ook wordt geweigerd.”

Nauwe banden

Deze zaak brengt aan het licht hoe nauw de banden zijn van de tabaksindustrie met de marketing- en communicatiewereld. Want niet alleen had Philip Morris zich nu bijna toegang weten te verschaffen tot het podium van deze nieuwjaarsbijeenkomst, er blijken ook meer structurele banden te bestaan. De International Advertising Association, een van de organiserende brancheorganisaties achter Koffiedik Kijken, blijkt Philip Morris’ grote concurrenten Japan Tobacco International (JTI) en British American Tobacco (BAT) op de lijst van Global Corporate Members te hebben staan. Zo staat het tenminste op de website van de Nederlandse afdeling van de IAA. Op de internationale IAA-site wordt alleen JTI genoemd als een van de Global Compass Members, die een streepje voor hebben op de Global Corporate Members.

“Dat is bizar”, reageert Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd. “Tabaksfirma’s mogen helemaal geen reclame maken, wat hebben die bij een brancheorganisatie van adverteerders te zoeken? Het laat weer zien hoe de tabaksindustrie probeert zichzelf te normaliseren en hoe invloedrijke organisaties er geen probleem mee hebben om dat te faciliteren. Dat reclame voor tabak is verboden, is logisch, want tabaksreclame is er alleen op gericht om kinderen aan het roken te krijgen. Rokers zijn al verslaafd, daar is geen reclame meer voor nodig. Recent kreeg de tabaksindustrie nog miljoenen euro’s boete omdat zij influencers hadden ingezet om hun producten via Instagram te promoten bij kinderen. Dat is illegaal en daarom verdienen ze helemaal geen plek bij een adverteerdersorganisatie.”

‘Deze discussie willen we niet’

Jeanne Misteli, co-executive director van IAA Nederland vindt alle ophef maar overdreven. “Wij hadden Marian Salzman uitgenodigd in haar hoedanigheid als trendwatcher om op persoonlijke titel haar visie te geven over het mediavak in 2021 en we hebben ons niet gerealiseerd dat mensen haar zouden koppelen aan Philip Morris. Toen dat begon rond te zingen hebben we meteen besloten dat we die discussie niet willen, zeker niet in deze tijd van Covid-19. Dat kost nu veel te veel negatieve energie. Wat niet wegneemt dat het wel een interessante discussie is. Want betekent dit dat we een volgende keer ook iemand van Heineken niet kunnen programmeren of een producent van een ander ongezond product?”

Dat JTI en BAT op de lijst van corporate members van de IAA staan, kan Misteli ondertussen goed verklaren, zegt ze. “Bij IAA zijn niet alleen adverteerders aangesloten, maar ook mediabureaus en andere bedrijven. Hun lidmaatschap staat los van de tabakslobby. Als IAA proberen wij ons altijd neutraal op te stellen. Maar JTI is een interessante club, die de discussie niet uit de weg gaat en bijvoorbeeld ook bereid is een spreker aan het woord te laten die tegen het roken is. Tsja, we moeten vooral ook naar onszelf kijken, op iedereen is wel wat aan te merken.”

Precedentwerking

Ook de reacties op het LinkedIn-bericht van Bas Welling laten zien dat er binnen de branche nog behoorlijk verschillend wordt gedacht over de tabaksindustrie. Edgar Molenaars, partner bij KPMG, dat zoals bekend voor Philip Morris ondeugdelijke rapporten over sigarettensmokkel opstelt, vraagt zich af waar de grens moet liggen: “Frisdrankmerken ook geen podium geven door hun aandeel in obesitas? Alcoholmerken? Wel of niet? Of vinden we marketing voor alcohol beter of minder erg? Chocolade en/of snoepmerken? Automerken en hun aandeel in CO₂-uitstoot in de wereld? Het lijkt flauw, maar ik denk dat het belangrijk is dat duidelijker en transparanter moet worden wat wel kan en wat niet.”

De precedentwerking wordt vaker als argument genoemd. Maar de vergelijking gaat mank, omdat de tabaksindustrie de enige industrie is die willens en wetens haar dodelijke producten verslavend maakt en jaarlijks 20.000 doden veroorzaakt in Nederland alleen en 8 miljoen wereldwijd.
“Het blijven herhalen dat straks McDonalds en Heineken dan ook niets meer mogen is VVD-taal”, reageert De Kanter. “Qua verslaving en qua gevolgen zijn alle andere industrieën onvergelijkbaar met de tabaksindustrie. En ja, straks zal tabak echt van de markt zijn gehaald.”
Het wordt tijd dat de communicatiewereld hier een diepgaande discussie over voert en daarbij ook deskundigen die zich tegen deze verderfelijke industrie verzetten aan het woord laat.