Tabak is big business voor supermarkten. De tabaksindustrie heeft ze miljoenen euro’s aan verboden bonussen uitgekeerd. Ook het afdekken van tabakswaren gebeurt niet altijd volgens de regels. De nationale waakhond NVWA heeft boetes uitgedeeld.

Door de webredactie

Supermarkten verkopen graag sigaretten – marktleider Albert Heijn, die van de duurzaamheid, voorop. Want tabak is een van de rendabelste producten per vierkante meter in de supermarktbranche. Het sigarettenmerk Marlboro staat op nummer 1 van de Merken Top 100 in de supermarkten en is daarmee goed voor ruim een half miljard euro (€ 508,7 miljoen) aan supermarktomzet.

Verboden afspraken

Supermarkten pikken nog een extraatje mee. Gisteren werd bekendgemaakt door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) dat tabaksfabrikanten op grote schaal verboden afspraken met supermarkten maken voor de verkoop van rookwaren (tabakswaren en e-sigaretten). Het gaat om vergoedingen voor behaalde verkoopresultaten (verkoopbonussen), voor opname in het schap en voor de beschikbaarheid en zichtbaarheid van rookwaren. Voor de introductie van een nieuw product of merkvariant worden vaak eenmalige vergoedingen boven op de vaste schapvergoeding gegeven.

Samenwerkingsovereenkomsten

De NVWA onderzocht zes (middel)grote supermarktketens en ontdekte in totaal 51 samenwerkingsovereenkomsten met onrechtmatige vergoedingen tussen deze supermarktketens en tien verschillende tabaksfabrikanten. De NVWA laat desgevraagd weten dat de meeste contracten over 2019 gingen. De hoogte van de verboden vergoedingen van tabaksfabrikanten aan supermarktketens varieert van 10.000 tot circa 2 miljoen euro per jaar. De vergoedingen zijn illegaal, omdat er een strikt reclameverbod voor rookwaren is en dus ook voor vergoedingen die de verkoop daarvan stimuleren.
In het persbericht zegt de NVWA hiertegen op te treden door de fabrikanten een bestuurlijke boete op te leggen. De hoogte van de bestuurlijke boete is wettelijk vastgesteld op 45.000 euro en kan bij herhaalde overtreding oplopen tot 450.0000 euro.

Keuzevrijheid voor de klant

Lidl is de enige reguliere supermarkt die (in mei 2018) besloten heeft om stapsgewijs per vestiging geen tabak meer te verkopen (biologische supermarkten verkopen sowieso geen tabak). De rest wilde niet. “Wij stoppen pas als de andere supermarkten ook stoppen”, merkte AH-topman Wouter Kolk eens op. Zijn opvolger, de huidige CEO van AH Marit van Egmond, beroept zich op keuzevrijheid voor de klant. Zij noemt dat “een groot goed, je maakt zelf uit wat je doet”. Dat roken geen vrije keuze is, maar een ernstige verslaving vergelijkbaar met cocaïne en heroïne, past niet in het omzetplaatje.

Tabak moet uit zicht

Niet goedschiks, dan kwaadschiks: Den Haag heeft besloten dat supermarkten vanaf 2024 geen tabak meer mogen verkopen. Tot die tijd, vanaf 1 juli dit jaar, moet de tabak worden afgedekt, in kastjes of laden waar in kleine letters tabak op mag staan. Gebeurt dat volgens de regelgeving? Van juli tot en met september nam de NVWA een kijkje in 68 supermarkten. Van de 68 winkels die de NVWA bezocht waren, aldus het eerder genoemde persbericht, bij twee winkels de rookwaren nog niet uit het zicht. “Bij 33 bedrijven waren de rookwaren wel afgeschermd, maar werd nog niet aan alle voorwaarden voldaan. Zo lagen er in sommige winkels nog andere producten achter het afdekmiddel, waardoor de deuren vaker opengaan dan strikt noodzakelijk is voor de verkoop van rookwaren. Ook waren er winkels waar nog niet alle rookwaren waren afgedekt. Bij 5 winkels zagen inspecteurs dat een ander onderdeel van het reclameverbod voor tabak werd overtreden, bijvoorbeeld omdat er een poster met tabaksreclame hing.” De NVWA heeft in totaal dertig bestuurlijke boetes en drie schriftelijke waarschuwingen opgelegd. De hoogte van de bestuurlijke boete bedraagt 450 euro en kan bij herhaalde overtreding oplopen tot 4.500 euro.

Troef: vloeitjes

Eerder meldde TabakNee dat supermarktfilialen een troef achter de hand hebben: vloeitjes, nodig voor het rollen van een shagje. Zij kunnen vloeitjes prominent in het zicht plaatsen, als reminder dat er tabak te koop is. Dat gebeurt ook, bijvoorbeeld bij een AH-filiaal aan de Amsterdamse Westermarkt. Voor vloeipapier mag reclame worden gemaakt, aldus de NVWA, omdat het in de Tabakswet niet onder de definitie van tabaksproduct valt. En zo zijn er altijd wel weer mazen in de wet. Jammer dat supermarkten nog drie lange jaren sigaretten mogen blijven verkopen.

Zoveel is duidelijk, de supermarkten zijn - op een enkele uitzondering na - een nietsontziende geldmachine. De NVWA-acties laten zien hoe belangrijk het is dat er strenge wetgeving komt en dat die rigoureus wordt gehandhaafd, hoe eerder hoe beter.