OPINIE
Vanaf 1 juli moeten tabakswaren in de supermarkten uit het zicht, óók bij marktleider Albert Heijn, de grootste nicotinedealer in ons land. Maar de winkels hebben een troef achter de hand: vloeitjes!

Door Stella Braam

Op dit moment zijn supermarkten bezig de tabakswaren in laden of achter deurtjes te verstoppen. Want de deadline voor de displayban (tabak uit het zicht) nadert met rasse schreden: op 1 juli aanstaande mag de klant niet meer met sigaretten en shag worden geconfronteerd.
Voor marktleider Albert Heijn moet dit een domper zijn. Stel je voor dat de rokende klant niet meer in één oogopslag kan zien dat je bij AH sigaretten kunt kopen! De grootgrutter die prat gaat op duurzame en gezonde producten, maakt er geen geheim van dat hij de nicotineverslaafden graag ziet. Tabak is een van de meest rendabele producten per vierkante meter in de supermarkt. Bovendien kopen rokers die er hun dosis nicotine ‘scoren’, vaak ook wat levensmiddelen.

Anders dan andere supermarkten

Andere supermarktketens staan er anders in. Lidl heeft in mei 2018 besloten om stapsgewijs per vestiging geen tabak meer te verkopen; uiterlijk in 2022 zal de laatste vestiging stoppen met de verkoop van tabak. Bij Dirk van den Broek staan de sigaretten al uit het zicht. Spar heeft tabak achter matglas gezet en naar verluidt, heeft ook Jumbo deze maatregel getroffen. Supermarkt Deen kondigde in 2018 al aan dat tabak binnen anderhalf jaar uit het zicht moest zijn. Maar Albert Heijn wil niets van dit alles weten.

Keuzevrijheid

Volgens de CEO van AH, Marit van Egmond, heeft de klant keuzevrijheid. Zij noemt dat “een groot goed, je maakt zelf uit wat je doet”. Dat roken geen vrije keuze is, maar een ernstige verslaving vergelijkbaar met cocaïne en heroïne, past niet in het omzetplaatje. Van Egmond wil tabak niet uit de schrappen halen. “Want als wij ermee stoppen, dan stuur je ze ergens anders heen.”

Maar ook AH moet eraan geloven, al gaat dat niet van harte: bij sommige filialen, zoals de AH to go in de Amsterdamse Reguliersbreestraat, staan de sigaretten én grote bussen shag nog uitdagend achter de toonbank.

Onschuldig als een postzegel

Vermeldenswaard is het filiaal aan de Amsterdamse Westermarkt. Daar staan de sigaretten sinds kort achter kastdeurtjes met het opschrift ‘Tabak’, gevolgd door een heel rijtje producten: ‘Tickets, Loterijen, Bol.com, OV-chipkaarten, Beltegoed, Postzegels, Fotoservice’. De impliciete boodschap lijkt dat tabak net zo onschuldig is als een postzegel of een foto.

De bedrijfsleiding van dit filiaal vreest kennelijk dat, nu sigaretten niet meer zichtbaar zijn, de klanten wellicht niet weten dat je er tabak kunt kopen. Waarschijnlijk om die reden wordt er reclame gemaakt voor vloeitjes, nodig om van shag sigaretten te draaien. Op de toonbank van de servicebalie, waar de klant voorbij moet om in de supermarkt te komen, staat een opvallende, transparante displayzuil met zakjes Mascotte (vloeitjes). Zie de foto boven dit artikel.

Mag dat?

Reclame maken voor vloeipapier, mag dat? Ja hoor, liet de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit eerder aan TabakNee weten: “Voor vloeipapier mag reclame worden gemaakt, omdat het niet onder de definitie van tabaksproduct in de Tabakswet valt.”
Maar zonder vloeipapier kun je geen sjekkies draaien. Het is onlosmakelijk met tabak verbonden. Bovendien zullen (ex-)rokers vloeitjes direct met shag associëren. De Mascotte op de toonbank is een schoolvoorbeeld van een verborgen verleider. Zo komt de tabaksindustrie mooi weg met de wel heel strikte definitie van ‘tabaksproduct’ en maakt AH gebruik van de mazen in de wet.

Meisjes van plezier

Een supermarkt die vloeitjes prominent op de toonbank zet, dat doet denken aan de rode lampjes van een bordeel: “Attentie, hierbinnen zitten de meisjes van plezier.” De vloeitjes op de toonbank van AH zijn de rode lampjes van de tabaksverkoop, en het filiaal aan de Amsterdamse Westermarkt verdient wat ons betreft de term ‘tabaksbordeel’.

Naast de Mascottevloei staat nog een zuil, gevuld met het omstreden Finitar-filter, het filter dat claimt roken minder schadelijk te maken, terwijl dit aperte nonsens is.

Winst boven volksgezondheid

Voor Albert Heijn gaat het maken van winst dus vóór de volksgezondheid. Deze duurzame grootgrutter, zo berekende Clean Air Nederland onlangs, is verantwoordelijk voor 3.600 tabaksdoden per jaar. Elke dag raken 15 kinderen verslaafd door tabak van Albert Heijn en elke dag sterven minstens 10 rokers door hun tabaksverkoop. Bij AH, kortom, koopt u uw brood, maar als u rookt ook uw dood.