In een opiniestuk op de website van het wetenschappelijke tijdschrift Tobacco Control wijst een keur aan prominente gezondheidsexperts erop dat de tabaksepidemie nog te weinig wordt benaderd vanuit het oogpunt van mensenrechten. Dat moet volgens hen snel veranderen.

Door de webredactie

“Als we aan schendingen van mensenrechten denken, dan gaan de gedachten vaak uit naar geweld – kindsoldaten, genitale verminking, concentratiekampen – in plaats van naar epidemieën,” schrijft een keur aan gezondheidsexperts onder aanvoering van Kelsey Romeo-Stuppy (managing attorney van de Action on Smoking and Health), in een opiniestuk op de site van het wetenschappelijke tijdschrift Tobacco Control. “Tabaksfabrikanten zijn echter schuldig aan de grootste overtreding van de mensenrechten in de geschiedenis. Tabaksmultinationals verleiden consumenten om slachtoffer te worden (bijna altijd vanaf de kindertijd). Dat doen ze met marketing en door hun producten zo te manipuleren dat ze nog verslavender worden. De resultaten zijn dodelijk. Tabaksgebruik heeft in de laatste eeuw aan honderd miljoen mensen het leven gekost. Als er niets gebeurd, zal het in de 21^e eeuw 1 miljard mensen doden.”

Weinig weerstand

Hoewel er door gezondheidsorganisaties wereldwijd hard wordt gewerkt om die tabaksepidemie tegen te gaan en het aantal rokers (vooral in rijke westerse landen) langzaam afneemt, wil dat niet zeggen dat de epidemie verholpen wordt. In armere ontwikkelingslanden ondervindt de tabaksindustrie weinig weerstand en zorgt er met marketing en lobby voor dat het aantal rokers daar toeneemt en de antirookwetgeving wordt tegengehouden of afgezwakt.

“Het collectieve falen in het aanbieden en promoten van rookstopbehandelingen aan tabaksgebruikers die ze nodig hebben, is niet alleen een mislukking op het gebied van de volksgezondheid,” schrijven de auteurs van het stuk, “maar ook een mislukking op het gebied van mensenrechten.”

Burgers beschermen

Ze wijzen erop dat overheden de taak hebben de fundamentele (mensen)rechten van haar burgers te beschermen. Daar hoort de hoogst haalbare standaard van mentale en fysieke gezondheid bij, zoals is gespecificeerd in Artikel 12 van het International Convenant on Economic Social and Cultural Rights (ICESCR). Een orgaan van de Verenigde Naties genaamd Committee on Economic, Social and Cultural Rights (CESCR) is belast met het monitoren van de naleving van dit internationale convenant. In een statement van de CESCR staat hoe overheden het recht op volksgezondheid moeten implementeren als ze zich bezighouden met behandelingen, waaronder de toegankelijkheid, het aanbod en de kwaliteit van zorg. De CESCR heeft in dit statement tabaksgebruik specifiek benoemd en zegt dat “falen om de productie, marketing en consumptie van tabak tegen te gaan”, een schending is van het mensenrecht op goede gezondheid.

Rookstophulp

Veel landen hebben rookstopbehandelingen nog niet breed beschikbaar gesteld aan hun burgers, stellen de auteurs. “Ook doen staten nog te weinig met de verplichting om burgers te beschermen tegen de schadelijke handelswijze van de tabaksindustrie.” De industrie zelf respecteert de mensenrechten niet en blijft agressief haar producten aan de man brengen en er reclame voor te maken. De slachtoffers van de industrie, de rokers, zouden in ieder geval makkelijk toegang moeten kunnen krijgen tot effectieve rookstopbehandelingen.

Nederland

In Nederland heeft de Stichting Rookpreventie Jeugd in de rechtszaken die ze heeft aangespannen tegen de staat altijd het oogpunt van de mensenrechten voor het voetlicht willen brengen door de overheid op haar zorgtaak te wijzen. Op dit moment kijkt Het Europese Hof van Justitie naar vragen voorgelegd door de Rechtbank Rotterdam over de sjoemelsigaret.

Dit jaar bleek het kabinet zelf ook te kijken naar tabaksgebruik vanuit het oogpunt van internationaal recht en mensenrechten. Zo oordeelde het dat mensenrechten boven het merkenrecht van de tabaksindustrie gaan. Het invoeren van neutrale verpakkingen om sigaretten minder aantrekkelijk te maken werd belangrijker gevonden dan het merkenrecht van de tabaksfabrikanten. Vooralsnog wordt deze plain packaging op 1 oktober 2020 ingevoerd.