Per 1 juli stopt Joop Bouma bij dagblad Trouw. Bouma’s jarenlange onderzoek naar de tabaksindustrie heeft een schat aan informatie over de tabakslobby opgeleverd. Wanda de Kanter: “Hij was zijn tijd ver vooruit en heeft dingen over de tabaksindustrie blootgelegd waar iedereen direct al van had moeten zien hoe erg ze waren.”

Door de webredactie

Onderzoeksjournalist Joop Bouma stopt per 1 juli bij dagblad Trouw, omdat hij met pensioen gaat. Hij heeft er dan (volgens zijn LinkedIn-pagina) 33 jaar gewerkt. Bouma is in die jaren uitgegroeid tot de crème de la crème van de Nederlandse onderzoeksjournalistiek. In 2018 werd hij nog samen met Radar-journalist Jet Schouten uitgeroepen tot journalist van het jaar voor hun gezamenlijke onderzoek naar slechte controle op implantaten, de Implant Files.

Het rookgordijn

Bouma heeft zich jarenlang in de tabaksindustrie en -lobby in Nederland vastgebeten wat een keur aan inzichten heeft opgeleverd. In zijn boek Het rookgordijn (2003) legde hij bijvoorbeeld al bloot hoe de tabaksindustrie gaatjes in filters aanbrengt om valse lucht aan te zuigen en zo meetresultaten te manipuleren, waardoor het lijkt alsof rokers niet meer dan de wettelijke normen aan gif binnenkrijgen, terwijl ze in werkelijkheid vele malen meer binnenkrijgen. In 2016 heeft advocaat Bénédicte Ficq namens twee zieke rokers en tal van organisaties waaronder ook Stichting Rookpreventie Jeugd geprobeerd de tabaksindustrie vanwege deze ‘sjoemelsigaretten’ voor de strafrechter te krijgen. Uiteindelijk legde het Openbaar Ministerie de klacht naast zich neer. Desondanks leverde de zaak veel aandacht in de media op.

De sjoemelsigaret

Bouma schreef vorig jaar een nieuw boek over tabak, dat als De sjoemelsigaret in de winkels kwam te liggen. Daarin schetst hij een zwartgallig beeld van het tabaksbeleid in Nederland en laat hij zien dat meerdere antirookorganisaties te makkelijk water bij de wijn hebben gedaan, waardoor het antirookbeleid jarenlang weinig voorstelde.

“Het is eigenlijk gek dat Bouma niet al eerder is uitgeroepen tot Journalist van het Jaar voor zijn onderzoek naar de tabaksindustrie,” zegt longarts en voorzitter van de Stichting Rookpreventie Jeugd, Wanda de Kanter. “Hij was zijn tijd echt ver vooruit en heeft dingen blootgelegd waar iedereen direct al van had moeten zien hoe erg ze waren. Hij zag al vroeg in dat er anders naar tabak werd gekeken omdat het nou eenmaal een legaal product was, terwijl het vreemd is dat het ooit legaal is geworden omdat het zo verslavend en dodelijk is.”

Duizenden documenten

Bouma’s werk heeft een schat aan materiaal opgeleverd. Zo vroeg hij jarenlange correspondentie tussen de overheid en de tabaksindustrie op. Het leverde duizenden documenten op die uiteindelijk allemaal gedigitaliseerd zijn toegevoegd aan de internationale online bibliotheek met interne documenten van de tabaksindustrie.

“Juist als je kennis van de geschiedenis van de tabaksindustrie hebt, zie je hoe slinks ze te werk zijn gegaan,” zegt De Kanter. “Zonder inzicht in die geschiedenis zouden we nu veel minder goed de lobby doorzien. Bouma heeft een enorme dossierkennis. Hij is bovendien een goede journalist en belicht alle kanten van een verhaal.”

In een van zijn laatste artikelen voor Trouw deed Joop Bouma deze week verslag van een interview met de biochemicus Jeffrey Wigand, bekend als de klokkenluider die de Amerikaanse tabaksindustrie aanpakte.

Schatplichtig

TabakNee is schatplichtig aan Bouma. “We hebben voortgebouwd op zijn onderzoek door documenten te blijven opvragen en de lobby te blijven volgen en uitdiepen,” zegt De Kanter.

Bouma schreef de laatste jaren voor Trouw over landschap en natuur, maar bleef met onthullingen over de tabaksindustrie en ook het reilen en zeilen binnen antirookorganisaties komen. Zo bracht hij vorig jaar naar buiten dat de Stichting Rookpreventie Jeugd uit de Alliantie Nederland Rookvrij was gegooid, wat een enorme mediastorm opleverde. “Hij zag dat dat nieuws was,” zegt De Kanter. “Terwijl ik het niet zo belangrijk vond en het liever voor me had willen houden. Maar door zijn stuk werden we ineens overal binnengehaald en zaten we die zelfde avond nog bij Nieuwsuur. Dankzij hem hebben we weer een toekomst gekregen.” 

TabakNee-hoofdredacteur Frits van Dam: “We hopen dat hij het tabaksdossier blijft volgen en wij van zijn expertise gebruik kunnen blijven maken.”