OPINIE
Vorige week was de sigaret weer spraakmakend in de media. De stations in Nederland worden rookvrij en de kiosken stoppen met de verkoop van tabak. Zullen rokers daardoor stoppen? TabakNee maakt de balans op.

Door de webredactie

ProRail en de NS hebben er maandenlang in stilte over vergaderd. Soms liepen de gemoederen hoog op en gooiden machinisten en conducteurs de kont tegen de krib. Maar vorige week werd het baanbrekende besluit bekendgemaakt: op de circa vierhonderd treinstations mag vanaf oktober dit jaar niet meer worden gerookt. De ‘rookpalen’ op de perrons mogen op de schroothoop. En in de kiosken van de NS wordt vanaf april al geen tabak meer verkocht.
Het dappere besluit kost veel geld. “Het gaat over 136 winkels in NS-beheer. Denk aan enkele miljoenen per jaar. Maar dat hebben we er graag voor over,” zei directeur stations Anneke de Vries tegen de NOS.

De NS en ProRail zijn voor een rookvrije samenleving, willen reizigers een rookvrije treinreis bieden en hebben zich laten inspireren door het Nationaal Preventieakkoord uit 2018. Goed voorbeeld doet goed volgen: ook Schiphol wil de komende jaren een verbod op roken en de verkoop van tabak invoeren. Het besluit van de Spoorwegen levert in elk geval al 136 minder verkooppunten van tabak op!

Rokers helpen

De tabaksvrije stations zijn trouwens ook bedoeld om rokers te helpen, zei De Vries tegen Het Parool, want de meeste rokers willen stoppen. “Door geen sigaretten meer te verkopen, kan NS het hen een stuk makkelijker maken.” Goed bedoeld, maar als er geen goede rookstopbegeleiding is (waarover later meer) gaan rokers hun shag of sigaretten in de stationshallen ‘scoren’ bij de AKO en de AH to go, waar de champagnekurken geknald zullen hebben vorige week: één concurrent minder op de stations!

AKO heeft al laten weten voorlopig tabakswaren te blijven verkopen, totdat de bestaande huurcontracten aflopen. NS sluit geen nieuwe contracten meer af met partijen die tabak willen verkopen. Maar misschien ziet AKO al eerder het licht: “Uiteraard bekijken wij ook de optie om op termijn de verkoop van tabaksproducten in de AKO-winkels te staken,” liet het kioskbedrijf in Het Parool weten.

Grootste nicotinedealer van Nederland

Hoe Albert Heijn in de tabakskwestie staat, is bekend. In een recent interview in het AD vertelde de CEO van Albert Heijn, Marit van Egmond, dat er geen ban op sigaretten komt in hun winkels. De klant heeft immers ‘keuzevrijheid’; alsof verslaving een keuze is. Van Egmond bedoelt eigenlijk: wij willen die fijne omzet niet kwijt. Dat mensen er ziek van worden en dood aan gaan, is niet ons probleem. Albert Heijn is de grootste nicotinedealer van Nederland en verantwoordelijk voor meer dan 3.600 tabaksdoden per jaar.

Hulpverlening niet toegerust

De meeste nicotineverslaafden zijn laagopgeleid en hebben weinig inkomen: mensen met de zogenoemde lage sociaaleconomische status (SES). Het aantal dagelijkse rokers varieert van 22,8 procent bij laagopgeleiden tot 8,7 procent bij hoogopgeleiden. Ook bij jongeren zie je dit verband terug: vmbo-leerlingen in de eerste en tweede klas beginnen drie keer zo vaak met roken als hun leeftijdgenoten op het vwo.

Kortom, we zijn verheugd met de tabaksvrije treinstations en hopen dat ook Schiphol zijn plannen snel in daden omzet. Maar zet je steeds meer druk op rokers, dan moeten overheid en zorg alles op alles zetten om een goede rookstopinterventie op orde te hebben. Met af en toe een gesprekje met de praktijkondersteuner van de huisarts komen de meesten er niet.

Bashen onwenselijk

Rokers bashen is niet wenselijk. De hulpverlening is nog niet voldoende toegerust om rokers die willen stoppen te ondersteunen. Vaak is stophulp niet aanwezig in de wijken waar die broodnodig is, is de taal en de methode te ingewikkeld en is de kwaliteit van de zorg bovendien heel wisselend. “Er gebeurt veel te weinig voor deze groep die hulp het hardst nodig heeft,” concludeert verslavingsarts Marieke Helmus in ons dossier, een serie van vijf artikelen, over lage SES en roken.

Roken in de openbare ruimte overal onmogelijk maken is natuurlijk prima, maar zorg dan ook voor een kwalitatief hoogwaardige rookstop. Rokers in de gordijnen jagen zonder ze iets te bieden, daar schiet echt niemand iets mee op.