“In Nederland heb je ontstellend veel verkooppunten van tabak.” Aldus Hugo Backx, directeur van gezondheidsorganisatie GGD GHOR. Dan rijst de vraag waarom de Kamer onderzoek wil laten doen naar het precieze aantal verkooppunten, in plaats van rigoureus in te grijpen.

Door de webredactie

“Ruim 100 gemeenten zetten zich actief in voor een rookvrij beleid en dat aantal groeit sterk. De maatschappelijke beweging om te komen tot een Rookvrije Generatie krijgt ook op lokaal niveau steeds meer vorm.” Zo begint het opgewekte nieuwsbericht van de Alliantie Nederland Rookvrij, de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en de GGD GHOR (De vereniging voor publieke gezondheid en veiligheid in Nederland). Deze organisaties roepen alle gemeenten op om actief bij te dragen aan een rookvrije generatie.

Onhaalbare ambities

Nog maar twee dagen eerder, op 12 december, klonk een minder opgewekt geluid door de ether. Hugo Backx, directeur van diezelfde GGD GHOR, maakt zich zorgen over de volgens hem onhaalbare ambities van het Nationaal Preventieakkoord. “Het aantal rokers moet in 2040 worden teruggedrongen naar 5 procent, terwijl dat nu zo’n 20 à 25 procent bedraagt (23 procent volgens de statistieken, red.),” zegt hij in een radio-uitzending van BNR.

Eigenlijk heel gek

Backx vervolgt dat je niet alleen de maatregelen bij de burger moet neerleggen. “Als die nou maar zijn leefstijl verandert, dan gaat het met die gezondheid wel beter... We weten dat daar véél meer voor nodig is.” Accijnzen omhoog en het aantal verkooppunten omlaag. Maar daar laat de politiek het afweten, aldus Backx. Tabak wordt weliswaar duurder, maar niet duur genoeg. Het feit dat sigaretten op elke straathoek te koop zijn, is nog zo’n obstakel. “In Nederland heb je ontstellend veel verkooppunten van tabak. Dat is eigenlijk heel gek voor zo’n klein landje.”

Politiek geen meerderheid

Backx wil kortom dat tabak snel fors duurder wordt en dat het op minder plekken wordt verkocht. Op de vraag van de presentator waarom de overheid zulke maatregelen niet neemt, antwoordt hij: “Het heeft ook met politieke afwegingen te maken, dat heeft staatssecretaris Blokhuis aan ons toegegeven: politiek is er nu geen meerderheid om dit soort maatregelen in het kabinet te dragen.”

Moties

Dat er geen politieke meerderheid is bleek uit het Tweede Kamerdebat over het Preventieakkoord op 3 september dit jaar. Een motie om tabak veel sneller duurder te maken – niet in 2023 maar al in 2021 zou een sigarettenpakje zo’n tien euro moeten gaan kosten – haalde het niet. Net zo min als de motie om met behulp van een vergunningstelsel het aantal tabakspunten te verminderen. Regeringspartij D66 kwam later op haar jaarcongres tot inkeer.

Hoeveel tabaksverkooppunten?

Backx merkt op dat er wel steeds meer geluiden komen dat “dit soort maatregelen toch nodig zijn. Zo heeft een Kamermeerderheid gevraagd eens uit te rekenen hoeveel tabaksverkooppunten er in Nederland zijn.”
Die Kamermeerderheid wil laten onderzoeken hoeveel tabaksverkooppunten Nederland telt en wil dit de komende jaren bij laten houden. Als het aantal tabaksverkooppunten de komende jaren – in elk geval vóór 2022 – niet substantieel daalt, mogen tabaksproducten alleen nog in speciaalzaken worden verkocht. Deze motie, die werd aangenomen, kwam van de Kamerleden Anne Kuik (CDA) en Carla Dik-Faber (ChristenUnie).

Onderzoeksteam

Het onderzoek is onlangs in gang gezet. In het onderzoeksteam zitten onder andere onderzoekers van SEO Economisch Onderzoek, een instituut dat onderzoek heeft gedaan naar de maatschappelijke kosten van tabak (jaarlijks 21,2 miljard tot wel 43,3 miljard euro), maar ook onderzoekers van het IVO (prof. Gera Nagelhout en dr. Gert-Jan Meerkerk) en prof. Marc Willemsen van de Universiteit Maastricht.

Drie onderzoeksvragen

Er zijn drie onderzoeksvragen. Eén: hoeveel verkooppunten van tabak zijn er op dit moment in Nederland? Twee: op welke manieren kan het aantal verkooppunten van tabaksproducten worden verminderd? En drie: welke maatregelen zijn er in andere landen getroffen om het aantal verkooppunten te beperken?
In zijn interview op BNR wijst Backx naar Frankrijk en Scandinavische landen, waar tabak alleen in speciaalzaken mag worden verkocht.

Supermarkten

In de motie over het onderzoek naar het aantal verkooppunten werden supermarkten overigens opgeroepen te stoppen met de verkoop van tabaksproducten. Dat is bij Jumbo, Aldi en Albert Heijn aan dovemansoren gericht. Alleen onder dwang stoppen zij hiermee. Albert Heijn mikt zelfs op een substantiële uitbreiding van het aantal AH’s in Amsterdam, nog meer verkooppunten voor tabak erbij. Het onderzoek naar het aantal verkooppunten van tabak is, hoe goed bedoeld ook, een fraai staaltje van uitstelgedrag.