OPINIE 
De elektronische sigaret is niet zo onschuldig als de fabrikanten beweren, daarom roepen longartsen op om de e-sigaret in Nederland te verbieden. Staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid zegt dat hij dit niet zomaar kan vanwege Europese regelgeving. Hij moet, kortom, dringend overleggen met zijn Europese collega’s.

Door de webredactie

De afgelopen maanden kwam verontrustend nieuws over de e-sigaret. Het begon in de VS. Bij de Amerikaanse gezondheidsdienst zijn intussen 1080 gevallen van longletsel en 18 doden bevestigd die verband houden met het gebruik van e-sigaretten, melden de Centers for Disease Control in de VS. Naar aanleiding van die berichten gingen Nederlandse longartsen onderzoeken of er in Nederland ook slachtoffers te betreuren zijn. En dat blijkt het geval.

Klachten

Het Algemeen Dagblad noemde gisteren de cijfers: het aantal Nederlanders dat na het gebruik van de e-sigaret met klachten bij de longarts terechtgekomen is, is opgelopen van drie naar acht. Eén patiënt was er zo ernstig aan toe dat die recent op de intensive care belandde. “Patiënten hoesten fors bloed op en we constateerden nieuwe uitgebreide afwijkingen op de CT-scan van de longen,” zegt Leon van den Toorn, voorzitter van de Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT).
Daarnaast hebben een stuk of vijf Nederlanders zich inmiddels bij de longartsenvereniging gemeld omdat zij klachten kregen na het vapen of dampen, zoals het gebruik van de elektronische sigaret wordt genoemd. Zij hadden geen longarts geraadpleegd, maar deden dat na een oproep alsnog. Daarom trekken Nederlandse longartsen aan de bel. Zij willen een totaalverbod op e-sigaretten in Nederland.

Een stap verder

“Wij willen dat er geen enkele e-sigaret Nederland meer in komt. Bij een totaalverbod op elektronische sigaretten hangen we de vlag uit,” zegt Leon van den Toorn. Nog geen maand terug, op 13 september, drukte hij zich in tv-programma Nieuwsuur (vanaf minuut 27:55) diplomatieker uit: “In het uiterste geval moeten we gaan overwegen of we misschien een halt moeten gaan toeroepen aan de e-sigaret.” Nu er meer dampers met problemen zijn gesignaleerd, gaat Van den Toorn een stap verder.

Er zijn méér redenen om de e-sigaret te verbieden. In Nederland kan er een nicotine-epidemie onder scholieren ontstaan, zoals in de VS is gebeurd, dankzij de hip ogende e-sigaret Juul, te koop in allerlei lekkere smaakjes. Het aantal scholieren en studenten dat in de VS heeft ‘gedampt’ steeg van 11,7% in 2017 naar 20,8% in 2018. In Nederland neemt het aantal jeugdige dampers ook toe, aldus onderzoek van het Trimbos-instituut. In 2017 probeerden meer scholieren een e-sigaret of sisha-pen uit dan een gewone sigaret (respectievelijk 28% en 17%). In antwoord op Kamervragen noemde Blokhuis dit “een verontrustende ontwikkeling”.

Geen effectieve leeftijdscontrole

TabakNee bracht aan het licht dat er bij de verkoop van e-sigaretten via webshops geen effectieve leeftijdscontrole is en dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit onvoldoende handhaaft. Iedereen kan e-sigaretten kopen. Uit onder andere Amerikaans onderzoek blijkt dat jongeren die e-sigaretten gaan gebruiken, eerder hun eerste traditionele sigaret opsteken dan niet-gebruikers. Een helder overzicht van de risico’s van de e-sigaret verscheen onlangs op de blog van professor Simon Chapman.
Maar is het dan geen hulpmiddel voor rokers om van hun verslaving af te komen? Helaas is er volgens Chapman geen bewijs dat de e-sigaret een effectief hulpmiddel is om rokers te helpen stoppen met roken.

Drijfzand

Het veelgehoorde argument dat de e-sigaret naar schatting 95 procent veiliger zou zijn dan de gewone sigaret, zoals Gera Nagelhout, senioronderzoeker bij het IVO, nog onlangs in de Volkskrant beweerde, is op drijfzand gebaseerd. Dat bleek vier jaar geleden al uit een artikel in The Lancet, waarvan hier een vertaling.
VS-president Trump heeft de oorlog verklaard aan de e-sigaret met lekkere smaakjes. De Amerikaanse staten Michigan en New York stelden een verbod in op smaakstoffen in e-sigaretten, in een poging deze producten minder aantrekkelijk te maken voor de jeugd. Tezelfdertijd meldde India de e-sigaret in de ban te doen vanwege “de epidemie” onder jongeren, net als Singapore eerder deed. Steeds meer landen verbieden de e-sigaret.

Europese regels

Waarom doet Nederland de e-sigaret niet in de ban? In het Algemeen Dagblad zegt staatssecretaris Blokhuis daar het volgende over: “Een totaalverbod uitvaardigen, kan ik niet zomaar. Ik heb bijvoorbeeld ook te maken met Europese regels.”
Volgens mr. Kaj Hollemans heeft Blokhuis gelijk, “in die zin dat de Tabaksproductenrichtlijn ook betrekking heeft op elektronische sigaretten. Zie bijvoorbeeld hier en hier. Nu de verkoop van elektronische sigaretten binnen de EU is toegestaan, kan Nederland dat niet eenzijdig verbieden, vanwege het vrije verkeer van goederen binnen de EU.”

In een gedegen review in het gezaghebbende medische tijdschrift BMJ concluderen de auteurs dat mensen tientallen jaren achtereen gerookt moeten hebben voordat zij ziektes als longkanker en COPD hebben ontwikkeld. De gevolgen van het gebruik van e-sigaretten voor de gezondheid zullen pas in het midden van deze eeuw zichtbaar worden.

Media-aandacht

Gisteravond wijdde actualiteitenprogramma EenVandaag een item aan het voorstel om de e-sigaret te verbieden, met een bijdrage van longarts Pauline Dekker. Later op de avond was Leon van den Toorn te gast bij Pauw (vanaf minuut 3:58), waar hij verstokte vapers tegenover zich kreeg.