In ‘Het geluid van 2018’ op NPO1 werd 2018 bestempeld als ‘Het jaar waarin roken steeds meer taboe werd’. Het initiatief van de Stichting Rookpreventie Jeugd om de tabaksindustrie strafrechtelijk aan te pakken stond daarbij centraal. Longarts Wanda de Kanter, COPD-patiënte Lia Breed, en advocaat Marnix van der Werf blikten terug en keken vooruit. “Het belangrijkste is de prijs op te hogen en de beschikbaarheid aan te pakken.”

Door de webredactie

2018 was het jaar waarin roken een steeds meer een taboe werd. Er was voortdurend nieuws over de strafzaak die Longarts Wanda de Kanter en advocate Bénédicte Ficq via de Stichting Rookpreventie Jeugd aan wilden spannen tegen de tabaksindustrie. Daarnaast was er ook veel aandacht voor het Nationale Preventieakkoord dat staatssecretaris Blokhuis in het najaar presenteerde, waarin nieuwe antirookmaatregelen staan. Centraal staat dat er in 2040 geen kind meer rookt, waardoor er een rookvrije generatie komt. Maar met het akkoord is nog niet gezegd dat die generatie er ook daadwerkelijk gaat komen. “We hebben in het afgelopen anderhalf jaar zoveel bereikt, dat is een ontwikkeling die niet meer te stoppen is,” stelt advocaat Marnix van der Werf (kantoorgenoot van Bénédicte Ficq en nauw betrokken bij de strafzaak tegen de industrie) die samen met COPD-patiënte Lia Breed en longarts Wanda de Kanter te gast was in Het geluid van 2018 op NPO1.

Geen moment spijt

Lia Breed heeft geen moment spijt gehad van haar acties tegen de industrie. “Ik ga tot het gaatje om ze tegen te houden.” Breed wil voorkomen dat mensen die nu jong zijn later net zo ziek worden als zij, omdat ze verslaafd zijn geraakt aan tabak (bekijk hier een video waarin Breed uitlegt wat COPD hebben voor haar betekent).
Hoewel het Hof heeft besloten dat de tabaksindustrie niet strafrechtelijk vervolgd kan worden, heeft de zaak tegen de industrie volgens advocaat Van der Werf ontzettend veel maatschappelijke roering teweeggebracht. En wel zo belangrijk: “Het Hof heeft geoordeeld dat het een feit van algemene bekendheid is dat roken leidt tot ziekte en tot dood en dat tabaksfabrikanten sigaretten alleen maar uit winstbejag produceren en dat ook het Hof vindt dat er een rookvrije generatie moet opgroeien en dat roken moet worden uitgebannen, maar dat zij er juridisch niets aan kunnen doen,” zegt Van der Werf.

Invloedrijke vrouwen

Wanda de Kanter en Bénédicte Ficq werden met hun strijd tegen de tabaksindustrie in december samen verkozen tot meest invloedrijke vrouw van het jaar door Opzij. Maar, stelt de longarts, “het belangrijkste om roken te ontmoedigen is de prijs van tabak aan te pakken.” Als die flink omhooggaat, neemt de verleiding om te beginnen af. “En daarnaast zou de beschikbaarheid teruggedrongen moeten worden. Het aantal verkooppunten neemt namelijk alleen maar toe. In Amsterdam is het aantal bijvoorbeeld verdrievoudigd.”

Imago moet veranderen

Van der Werf voegt daaraan toe dat het imago van roken moet veranderen. Roken zou niet meer stoer gevonden moeten worden. En daar is nog een hele weg in te gaan. “Het imago wordt overal opgepimpt,” zegt De Kanter. “Op sociale media, in games en in films. Er wordt overal gerookt.”
De Kanter had stevige kritiek op het Nationale Preventieakkoord dat staatssecretaris Blokhuis in november presenteerde. “De belangrijkste maatregel is er drie weken voor het tekenen weer uitgehaald. En het terugdringen van het aantal verkooppunten is niet gespecificeerd. Dus nu krijg je een half Preventieakkoord.”

Haarvaten

Volgens De Kanter is de tabakslobby in alle haarvaten van de samenleving doorgedrongen. Om een voorbeeld te geven: de voorzitter van de overlegtafel over roken die dat gedeelte van het Preventieakkoord vormgaf, was Jolande Sap. Zij is ook commissaris bij consultancybureau KPMG dat zich door de tabaksindustrie laat inhuren om onderzoeken te maken over illegale tabakshandel. De onderzoeken zijn niet wetenschappelijk en oncontroleerbaar, maar worden door de industrie voortdurend gebruikt om tegen accijnsverhoging te pleiten.

Civiele procedure

In 2019 wordt de strijd tegen de industrie gewoon voortgezet. De Kanter vertelt nog bezig te zijn met een civiele procedure om de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) tot handhaving van de tabakswet over te laten gaan. De NVWA moet de Tabakswet handhaven en zou alle sigaretten die meer gif bevatten dan in de wet voorgeschreven staat, uit de schappen moeten halen. Volgens de Canadian Intens methode, die het echte roken veel beter benadert dan de methode die normaal in Nederland wordt gebruikt, zijn sigaretten namelijk minstens twee keer zo giftig als wettelijk mag.