OPINIE
Jolande Sap, de voorzitter van de VWS-gespreksgroep tabakspreventie, is tevens commissaris bij KPMG, de internationale accountants- en adviesorganisatie die dubieuze onderzoeken uitvoert in opdracht van de tabaksindustrie. Staatssecretaris Blokhuis moet op zoek naar een nieuwe voorzitter.

Door Frits van Dam

Jolande Sap, voorzitter van de gespreksgroep die staatssecretaris Blokhuis adviseert over tabakspreventie, is tegelijkertijd ook commissaris bij KPMG. Dat bedrijf voert dubieuze onderzoeken uit in opdracht van de tabaksindustrie. TabakNee heeft al eerder bericht over Sap’s commissariaat bij KPMG. Wij waren benieuwd of Sap, oud-fractievoorzitter van GroenLinks, invloed kon uitoefenen op de handel en wandel van dit bedrijf. Wie had kunnen bevroeden dat wij haar tegen zouden komen als voorzitter van de gespreksgroep tabakspreventie van VWS?

Dubieuze onderzoeksdoeleinden

KPMG werkt, net als veel andere grote accountantskantoren, voor de tabaksindustrie. Maar in één opzicht streeft KPMG haar collega-kantoren voorbij: de tabaksindustrie schakelt KPMG namelijk al jaren in voor haar dubieuze onderzoeksdoeleinden. KPMG zoekt voor hen uit hoe het zit met de smokkel van sigaretten. Dit doet de tabaksindustrie om te kunnen lobbyen tegen accijnsverhoging bij alle overheden van Europa. Accijnsverhoging is hét middel om echt iets te doen aan de dodelijke tabaksepidemie.

Het argument van de tabaksindustrie is steevast: ‘Als jullie de sigaretten duurder maken door de accijnzen te verhogen, dan werkt dat smokkel in de hand. Kijk maar naar de rapporten van KPMG.’ Maar keer op keer is aangetoond dat de onderzoeksmethode die KPMG gebruikt, misleidend is. Uit onafhankelijk onderzoek blijkt namelijk heel iets anders.

Oncontroleerbaar

Het zijn niet de eersten de besten die kanttekeningen plaatsten bij het onderzoek van KPMG. Zo analyseerde Pim Levelt het KPMG-‘smokkelrapport’ in 2013 voor Vrij Nederland. Levelt is oud-president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Hij concludeerde: “Over de betrouwbaarheid en validiteit van de gebruikte maten krijgen we slechts globale aanduidingen en de relevante maten worden nergens gepresenteerd. Bovendien is het rapport nooit in een peer-reviewed tijdschrift gepubliceerd, zijn er nooit externe beoordelaars aan te pas gekomen. Deze onvolledigheid impliceert dat de conclusies van dit rapport oncontroleerbaar zijn.”
Dé Belgische expert op het gebied van tabakssmokkel, Luk Joossens, concludeerde over een recenter onderzoeksrapport: “Uiteindelijk is de methodologie even weinig transparant als voordien.” Desondanks gaat de tabaksindustrie steeds weer de boer op om accijnsverhogingen tegen te houden. De tabaksindustrie blijft overheden maar waarschuwen met valse onderzoeksresultaten voor teruglopende accijnsinkomsten en claimen dat rokers door accijnsverhoging op zoek gaan naar goedkopere, illegale waar.

Diep in de tabak

Jolande Sap werd in 2015 commissaris bij KPMG. Toen was al lang en breed bekend dat dit bedrijf diep in de tabak zat. Als zij zegt dit niet geweten te hebben, heeft ze zich wel erg slecht georiënteerd op het bedrijf waar ze ging werken. En nu is zij als commissaris van KPMG – een medeplichtige van de tabaksindustrie – voorzitter van een gespreksgroep die de staatssecretaris moet adviseren over wat hij het beste kan doen om tabaksgebruik te bestrijden. Hebben ze bij VWS niet naar haar cv gekeken toen ze haar benoemden tot voorzitter van de gespreksgroep tabakspreventie?

Schijn van belangenverstrengeling

Als er één beleidsgebied is waar iedere schijn van belangenverstrengeling uit den boze is, dan is dat wel tabak. Niet voor niets heeft de overheid een beleidsnotitie vervaardigd over hoe om te gaan met de tabaksindustrie, in het kader van het internationale antirookverdrag FCTC. Er is dan ook maar één zinnige conclusie mogelijk: VWS moet op zoek naar een nieuwe voorzitter van de gespreksgroep tabakspreventie.

TabakNee heeft VWS en Jolande Sap om een toelichting gevraagd, maar heeft geen reactie ontvangen. 
De website Skipr, die beslissers in de zorg helpt om hun koers te bepalen, schreef over de oproep van TabakNee om een nieuwe voorzitter aan te stellen. 
De Daily Herald, een van de grootste kranten op Sint Maarten, schreef ook kritisch over (oud-)politici die bij KPMG zijn gaan werken.