Sinds maart 2016 publiceert de Rijksoverheid e-mails en brieven van de tabakslobby op haar website, zodat ze transparanter kan zijn over haar contacten met de tabakslobby. In ons dossier 'De Transparantie Files' nemen we de vrijgegeven documenten onder de loep. In deze elfde aflevering focussen we ons op de pogingen van de tabaksindustrie om het tabaksbeleid van de overheid te beïnvloeden. De tabaksindustrie krijgt geen poot aan de grond bij de overheid, het cordon sanitaire rond de tabakslobby lijkt te werken.

Door de webredactie

Sinds 7 maart 2016 publiceert de Rijksoverheid op haar website brieven die binnen zijn gekomen van de tabakslobby. De openheid over het contact met de tabaksindustrie is voortgekomen uit het plan dat het Ministerie van Volksgezondheid opstelde om het internationale anti-rookverdrag FCTC beter na te komen. De rechtszaak die de Stichting Rookpreventie Jeugd tegen de Staat aanspande omdat de overheid het verdrag niet of onvoldoende uitvoerde, stond aan de basis van dit plan.

In het verdrag is vastgelegd dat de overheid geen enkel contact met de tabaksindustrie mag tijdens het ontwikkelen van anti-rookbeleid. Pas nadat dit beleid officieel is vastgesteld, kan de overheid eventueel contact met hen opnemen, maar alleen om technische aspecten van het nieuwe beleid door te nemen. De tabakslobby doet uiteraard toch haar uiterste best om de overheid te verleiden tot contact, om haar invloed te kunnen doen blijven gelden. In deze serie analyseert TabakNee de laatst gepubliceerde artikelen.

Nationale Preventieakkoord

Op 23 november jl. presenteerde staatssecretaris Blokhuis het Nationale Preventieakkoord waarin nieuwe anti-rookmaatregelen zijn vastgelegd. De tabaksindustrie is er veel aan gelegen geweest om die maatregelen tegen te houden of in haar voordeel aan te passen. Bij de overlegtafel over rookpreventie mocht de industrie niet aanzitten, vanwege de afspraken in het FCTC-verdrag (hoewel er rond de voorzitter een schijn van belangenverstrengeling hing). Uit nu vrijgegeven documenten blijkt dat de industrie op alle mogelijke manieren een poging heeft gedaan tussen beide te komen.

De Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK) heeft in juni bijvoorbeeld een klacht ingediend op basis van de Algemene wet bestuursrecht, omdat zij vond dat ze onterecht buiten de overlegtafel gehouden werd. In augustus blijkt uit een antwoordt van VWS dat de klacht niet als klacht wordt geïnterpreteerd, maar als een verzoek om informatie, gevolgd door een uitleg over de uitsluiting. Naar aanleiding van het FCTC-verdrag is beleid bepaald: “Uitgangspunt van de Nederlandse overheid is dat er geen contact met de tabaksindustrie plaatsvindt.”

Accijnsverhoging

In oktober 2018 probeert de VSK via het ministerie van Financiën een mogelijke accijnsverhoging te beïnvloeden. De VSK legt de gevolgen van een accijnsverhoging voor de industrie uit en vraagt aan staatssecretaris Snel: “Wij hopen dan ook dat U, als verantwoordelijk ministerie, als het gaat om accijnzen en staatsinkomsten, deze afwegingen meeneemt wanneer u betrokken wordt bij de inhoud van het Preventieakkoord.” Of daar een antwoord op is gekomen, is niet duidelijk. Vermoedelijk is de brief ter zijde gelegd.

Tabaksvriend

Een paar dagen voordat het Preventieakkoord werd gepresenteerd probeerde VSK nog via een brief aan Minister-President Rutte een voet tussen de deur te krijgen. Rutte is van de VVD en dat is onder de politieke partijen de grootste tabaksvriend. In de brief stelt de VSK dat ze onterecht is uitgesloten van de overlegtafel. Ze neemt ook maar vast een voorschot op mogelijke anti-rookmaatregelen in het akkoord om te stellen dat er geen effectieve maatregelen in zouden staan, zoals het invoeren van neutrale verpakkingen. “Wij willen uw Ministerie daarom graag oproepen zich uit te spreken tegen de invoering van deze maatregel en ervoor zorg te dragen dat enkel effectief bewezen maatregelen door de Ministerraad worden goedgekeurd tijdens de bespreking van het Nationaal Preventieakkoord, zoals afgesproken in het regeerakkoord.”
Maar in plaats van een antwoord van Rutte en zijn ministerie, valt er een reactie van VWS bij de VSK op de mat, waarin staat dat de overheid geen contact met de industrie heeft op basis van het FCTC-verdrag. Ook deze lobbypoging loopt dus op niets uit.

Displayban

De tabaksindustrie zou de tabaksindustrie niet zijn als ze niet ook via haar vrienden probeert binnen te komen op het ministerie. De branchevereniging voor de tabaksdetailhandel NSO probeerde het al in mei 2018 met een brief en een folder die uit moet leggen dat het geen goed idee is om verplicht te stellen dat tabaksproducten op tabaksverkooppunten afgeschermd moeten worden. Pas in november volgt daarop een reactie waarin staat dat ze geen contact mogen hebben. Ook hier blijkt het cordon sanitaire om de tabaksbranche zoals vastgelegd in het FCTC-verdrag staat, te werken.

Terugdingen tabaksverkooppunten

Is de branche nooit door dat cordon sanitaire heengekomen? Er lijkt toch een succesje te zijn geweest als MKB Nederland, waarbij o.a. tabakswinkeliers zijn aangesloten, in een telefonisch gesprek met staatssecretaris Blokhuis blijkt te hebben gesproken over de gevolgen van het terugdringen van het aantal tabaksverkooppunten. In een brief waarin dat gesprek wordt genoemd, verduidelijkt MKB haar standpunt nog eens extra. Maar daarop volgde alsnog een antwoord waarin stond dat er op basis van het FCTC-verdrag geen contact met de branche mogelijk is.

Het lijkt er al met al op dat het FCTC-verdrag onder staatssecretaris Blokhuis streng wordt nageleefd. Tot grote frustratie van de tabaksbranche.