Derek Yach, de omstreden president van de door Philip Morris gefinancierde Foundation for a Smoke-free World, nodigde vorige week onderzoekers en gezondheidsactivisten wereldwijd per mail uit om subsidie aan te vragen. Door alle 344 ontvangers zichtbaar in de contactlijst op te nemen, laadt Yach de verdenking op zich dat hij tweespalt probeert te zaaien onder bestrijders van de tabaksindustrie.

Door de webredactie

‘Dear colleagues’, begon Derek Yach zijn e-mail van 9 december aan 344 onderzoekers en anderen in de wereld van de tabaksontmoediging, onder wie topmensen bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waar Yach voorheen zelf werkzaam was. Onder de ontvangers ook mensen bij de Amerikaanse Centers for Disease Control, het United Nations Development Programme, het Joint United Nations Programme on HIV/AIDS, de Wereldbank, het Pan American Health Forum en het World Economic Forum. Op de lijst van ontvangers staan ook bijna honderd academici aan topuniversiteiten in de VS en Europa, zo meldt de Indiase nieuwssite The Wire die de hand wist te leggen op de mail.

In zijn collegiale mail nodigt Yach eenieder uit om zijn belangstelling kenbaar te maken voor een eerste verkennende subsidieronde van de Foundation for a Smoke-free World. Het fonds is een initiatief van Philip Morris dat bij de lancering in september liet weten in twaalf jaar tijd ruim 800 miljoen dollar in het fonds te storten. De overduidelijke PR-stunt ter ondersteuning van Philip Morris’ ‘rookloze’ tabaksproducten is met veel kritiek ontvangen.

Onderzoeksagenda

De eerste oproep van het fonds werd eind november gepubliceerd en is vooral bedoeld om op basis van de ingediende voorstellen richting te geven aan onderzoeksagenda van het fonds. “Wij moedigen iedereen met interesse in het reduceren van dood en ziekte door roken op om hun onderbouwde opinies en creatieve suggesties te delen over waar we ons onderzoek op moeten richten”, aldus Yach in die oproep. “In het bijzonder zijn we op zoek naar nieuwe ideeën, frisse gedachten en innovatieve samenwerkingen, ook buiten de traditionele gemeenschap van de tabaksontmoediging, die voor drastische en snelle vooruitgang zorgen in de richting van een rookvrije wereld.”

Blijvende steun

In zijn mail, die twee dagen voor de deadline werd verstuurd, schrijft Yach dat hij al ‘vele aanvragen en collectieve input’ had ontvangen. “Moedig alsjeblieft je netwerk aan om ook bij te dragen”, schrijft hij onder dankzegging voor ieders ‘blijvende steun’. Daarmee wekt Yach de suggestie dat onder de ontvangers van zijn mail mensen zijn die al besloten met het fonds in zee te gaan.

Voormalig hoofd communicatie van de WHO in Europa, Franklin Apfel, zelf geen ontvanger van de mail, verbaast zich over het feit dat alle ontvangers in de mail zichtbaar waren. “Sommigen zouden zich kunnen gaan afvragen wie in de lijst inderdaad supporters zijn”, zei hij tegen The Wire. “Het zou de bedoeling kunnen hebben om een klimaat van wantrouwen en verdeeldheid te creëren in de wereld van de tabaksontmoediging.” Het doel kan ook zijn om te laten zien “dat er geen reden is om je te generen” over deelname aan het fonds, denkt Apfel.

Philip Morris-medewerkers

De adreslijst in Yachs mail laat in ieder geval zien dat zijn Foundation niet zo onafhankelijk is als hij bij de lancering beweerde. Onder de ontvangers zijn drie medewerkers van Philip Morris: Boris Manchev, directeur van Philip Morris Ljubljana, Helena Ferreira, Manager Business Unit North bij Philip Morris International en Heloisa Glad, General Manager Central America bij Philip Morris International.

In de lijst, die in bezit is van TabakNee, treffen we ook Jos Draijer, voormalig oud-topambtenaar van het ministerie van Volksgezondheid, die sinds vorig jaar adviseur is van Philip Morris. Draijer helpt de tabaksfabrikant door zich ‘in te zetten voor schadebeperkende rookloze innovatieve tabaksproducten, zoals de heatstick’.

Bedrijfsleven

De mail ging ook naar Hilary Thomas, Chief Medical Adviser van KPMG in Groot-Brittannië – KPMG heeft een lange traditie op het gebied van gemanipuleerd onderzoek in opdracht van Philip Morris – en Richard Edelman, oprichter van het grootste onafhankelijke pr-bureau ter wereld, Edelman, dat onder meer voor tabaksgiganten RJ Reynolds en British American Tobacco werkte.

In het bedrijfsleven kregen verder de Director Global Health and Safety van Heineken Herbert Schilthuis en Danone’s Chief Medical Officer Rolf Smeets het bericht van Yach. Andere ontvangers werken in de farmaceutische industrie, management consultancy’s en aan het bedrijfsleven gelieerde fondsen.

Verklaarde tegenstanders

Aan de andere kant van het spectrum staan tussen de ontvangers ook verklaarde tegenstanders van de tabaksindustrie, onder wie Deborah Arnott, chief executive van ASH (Action on Smoking and Health) in Groot-Brittannië, Bronwyn King, de Australische longarts en oprichter van Tobacco Free Portfolios, en Robert West, hoogleraar Behavioural Science and Health aan het University College of London en lid van de Raad van Advies van Stichting Rookpreventie Jeugd.

“Ik heb de mail niet geopend”, laat West ons weten. “Ik heb besloten me niet in te laten met deze stichting, omdat ik als een van de problemen ervaar om hierover te moeten praten en denken terwijl ik 100 procent bezig ben met de dingen waarvan ik denk dat die productiever zijn. Dat is een persoonlijke beslissing en ik heb niets tegen degenen die er anders tegenaan kijken.”

Zo niet communicatiespecialist Cameron Sugden uit Australië, die de mail ook kreeg en een antwoord stuurde aan alle ontvangers, waarin hij ze waarschuwt voor de connectie van Philip Morris met de Foundation for a Smoke-Free World. “De WHO, The International Union Against Tuberculosis and Lung Disease, Tobacco Free Kids, ash.org, en The World Heart Foundation hebben deze allemaal afgekeurd, samen met allerlei andere organisaties die ik meer zou vertrouwen dan Philip Morris. Wie niet?”

Logica

Ondertussen ging Richard Smith, voormalig hoofdredacteur van het British Medical Journal (BMJ), in een blogpost ook op de zaak in. Smith, ook ontvanger van de mail van Yach, was door The Wire benaderd om commentaar te geven. In zijn blogpost neemt Smith het op voor Yach. Er zit logica in Yachs beslissing om voor de Foundation for a Smoke-Free World te gaan werken, stelt Smith. Nicotinevrij zal de wereld nooit worden, denkt hij. Maar de opkomst van e-sigaretten kan er wel voor zorgen dat de wereld verlost raakt van de sigarettenrook die de meeste gezondheidsschade veroorzaakt. Onderzoek naar rookloze producten voor nicotine-afgifte kan nooit kwaad, redeneert hij. En bij een ‘heksenjacht’ is niemand gebaat. Maar die redenering staat of valt met de vraag of Yachs stichting werkelijk onafhankelijk kan werken, zoals Smith stelt, of niet. Vooralsnog wijst alles in de richting van het laatste. In ieder geval kan worden vastgesteld dat het Philip Morris opnieuw is gelukt om te doen waar het goed in is, namelijk verwarring zaaien.