Update 21 april onderaan artikel

De komende vijf jaar heroverweegt ABP al haar beleggingen. Stichting Rookpreventie Jeugd sprak met ABP’s bestuursvoorzitter Corien Wortmann en hoofd beleggingen Jeroen Schreur over de wenselijkheid om de tabaksbeleggingen van het pensioenfonds op te geven. ‘We gaan hier niet lichtzinnig mee om, maar we kunnen niet iedereen tevredenstellen’, aldus Wortmann.
Door de webredactie

‘U schetst heel goed een aantal van de dilemma’s van het roken en de tabaksindustrie en het is niet voor niets dat we het gesprek met u aangaan. Maar tegelijkertijd hebben wij te maken met de belangen van 2,8 miljoen deelnemers die een goed pensioen willen en rendement willen zien.’ Zo vatte Corien Wortmann, bestuursvoorzitter van Nederlands grootste pensioenfonds ABP, in een recent gesprek met Stichting Rookpreventie Jeugd het spanningsveld samen waar het fonds zich in bevindt als het gaat om haar beleggingen in tabaksbedrijven.

Het pensioenfonds voor het overheidspersoneel belegt wereldwijd voor bijna 1 miljard euro in tabaksproducenten. Stichting Rookpreventie Jeugd had om een gesprek gevraagd met Wortmann, die sinds 1 januari 2015 voorzitter is van ABP. De stichting wilde bij haar onder de aandacht brengen dat beleggingen in de tabaksfirma’s beleggingen zijn in een industrie die opzettelijk sterk verslavende producten maakt waar tenminste de helft van de gebruikers voortijdig dood aan gaat. In Nederland sterven jaarlijks 20.000 rokers aan de gevolgen van hun verslaving.

Duurzaam en verantwoord

In oktober 2015 maakte het ABP bekend dat het fonds meer aandacht gaat geven aan duurzaam en verantwoord beleggen. ‘De komende vijf jaar zullen alle ruim 4.000 bedrijven waarvan ABP aandelen of obligaties bezit, opnieuw moeten ‘solliciteren’ naar een plek in de beleggingsportefeuille’, zo stond in de aankondiging te lezen. ‘Daarbij letten we er niet alleen op of ze zorgen voor een goed rendement tegen redelijke kosten en risico’s. We beoordelen bij de ‘sollicitatie’ meteen of bedrijven voldoende aandacht hebben voor duurzaamheid en verantwoord ondernemen.’

Daarnaast hanteert ABP een beleid van uitsluitingen dat het Nederlandse overheidsbeleid en internationale verdragen volgt. Daardoor belegt ABP bijvoorbeeld niet in producenten van clusterbommen. Maar omdat tabak een legaal verkrijgbaar product is, houdt het fonds tot nog toe vast aan haar beleggingen in de tabaksindustrie.

‘Roken is legaal en of iemand besluit te roken of niet is een eigen keuze’, stelde Wortmann. ‘Er zijn ook mensen die overlijden aan autorijden. Moeten we dan maar niet beleggen in de autoindustrie? Daarbij komt dat we van heel veel kanten worden benaderd door mensen en organisaties die een specifiek belang verdedigen. Onderdeel van ons nieuwe beleid is dat we met stakeholders om de tafel willen gaan en luisteren naar hun argumenten.’

Achterstallig onderhoud

Wanda de Kanter, voorzitter van de Stichting Rookpreventie Jeugd, bracht hier tegenin dat ‘legaal’ niet hetzelfde is als moreel acceptabel. ‘We zijn met achterstallig onderhoud bezig, met het uitbannen van een achterhaalde industrie. Van vrije keuze is nauwelijks sprake omdat sigaretten opzettelijk sterk verslavend worden gemaakt.’

De Kanter voerde nog een belangrijk argument aan, waarom zij bij ABP bepleit de tabaksbeleggingen af te stoten: ‘ABP belegt de pensioengelden van onderwijzers, wetenschappers en ander overheidspersoneel. Als onderzoeker die bijvoorbeeld onderzoek doet naar kanker, zoals ik, heb je geen keuze en beleg je ongewild in tabak. Dat wil ik helemaal niet. Om die reden zijn andere pensioenfondsen zoals Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW), PGGM, het Pensioenfonds Medisch Specialisten en het Pensioenfonds voor Huisartsen wel gestopt met hun beleggingen in tabak.’

Meer belangen

Wortmann zei volledig te begrijpen waarom Rookpreventie Jeugd de tabaksindustrie bestrijdt. ‘Voor u is dit hét thema, maar wij hebben nog heel veel andere thema’s af te wegen. Als de overheid roken zou verbieden, dan zouden we meteen stoppen met onze beleggingen. Maar ABP is een groot fonds en we hebben ook een andere verantwoordelijkheid jegens de mensen die hun geld bij ons beleggen. De manier waarop dat nu is geregeld in Nederland is uniek. Het is hier zo geregeld dat we de lusten en de lasten met elkaar delen. We hebben veel onderzoek gedaan naar keuzemogelijkheden, maar uiteindelijk blijkt dat heel weinig mensen willen afzien van bepaalde beleggingen als hun dat pensioen scheelt. Overigens heeft 56% van onze deelnemers geen bezwaar tegen beleggingen in tabak. (onderzoek Motivaction 2015)’

Jeroen Schreur, hoofd beleggingen, ook aanwezig bij het gesprek, vulde aan: ‘Ons dilemma zit hem erin dat deze bedrijven, als je naar de beursontwikkeling kijkt, bijdragen aan het rendement. Als we er niet in beleggen dan zouden we onze deelnemers moeten zeggen dat ze minder pensioen krijgen.’

FCTC-verdrag

Frits van Dam, secretaris van Rookpreventie Jeugd, sneed nog een ander punt aan, namelijk dat het feit dat er een tabakswet is waarin staat dat tabak een schadelijk product is al aangeeft dat tabak geen normaal product is. ‘Daarnaast is er het FCTC-verdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie dat is opgesteld om tabak als grootste ziekmaker en dodelijk product terug te dringen en dat ook door Nederland is ondertekend. Wij baseren ons op grote internationale verdragen en de Nederlandse wet. De discussie over de morele dilemma’s op dit punt is in onze maatschappij feitelijk al uitgekristalliseerd.’

Wortmann zei daarom ook ‘niet lichtzinnig’ met dit onderwerp om te gaan. ‘We willen in het bestuur deze discussie voeren. We zijn bezig een nieuwe standaard te zetten voor ons beleggingsbeleid en we willen open en transparant zijn over de keuzes die we maken. Tegelijk is het zo dat wij voor een brede groep deelnemers werken en niet iedereen tevreden kunnen stellen.’

Meer lezen? Hier vindt u ons commentaar 'ABP pas op: aandelen tabak gaan kelderen!'

Update 21 april: Dagblad Trouw schreef over het gesprek van Rookpreventie Jeugd met ABP en koppelde daar een poll aan. Van bijna 1400 respondenten is ruim de helft (52%) het eens met de stelling dat een Pensioenfonds niet in onverantwoorde sectoren hoort te beleggen. 

Update: De Vereniging van Openbare en Algemeen Toegankelijke Scholen (VOSABB) refereert op haar website aan het interview van TabakNee met Wortmann en merkt op: "Roken op school is zo langzamerhand not done, maar de onderwijspensioenen worden nog steeds mede gevoed door beleggingen van het ABP in de tabaksindustrie."