De verkiezingsprogramma’s van de verschillende politieke partijen voor de Tweede Kamerverkiezingen van volgend jaar maart zijn nu allemaal gepubliceerd. Wat kunnen we verwachten van de politieke partijen? TabakNee analyseert in een korte serie de standpunten van de partijen over tabak.
Dit is deel 4.

Door de webredactie

Analyse door TabakNee

Tabak is een uniek product. Er is geen enkel ander consumentenproduct dat op termijn meer dan de helft van zijn gebruikers doodt. Tabaksgebruikers zijn veelal weerloos, want verslaafd. De overheid ontkent de ernst van rookverslaving en weigert bewezen effectieve maatregelen te nemen. Ze heeft, met andere woorden, geen noemenswaardig antirookbeleid en is daarmee de belangrijkste veroorzaker van vermijdbare ziekte en medische kosten. Ze draagt bovendien schuld aan de dood van ruim twintigduizend Nederlanders per jaar.
Moeilijk is het niet, en duur ook niet, de meest doeltreffende maatregelen zijn eenvoudig te nemen: accijnzen structureel en bij herhaling verhogen, aantal verkooppunten verminderen en de voorlichting verbeteren. Het kabinet heeft het allemaal net zelf uit laten zoeken. In onderstaande tabel staan de maatregelen waar het kabinet van heeft aangegeven dat deze effectief zijn om het tabaksgebruik terug te dringen. Het overzicht laat zien wat de verschillende politieke partijen hiervan hebben overgenomen.

Anti-tabaksmaatregelen zoals deze in verkiezingsprogramma zijn opgenomen

  * Niet in verkiezingsprogramma maar wel in partijprogramma.

Weinig aandacht voor tabak

Opvallend is dat vooral de partijen ter rechterzijde het volledig af laten weten. Van de PVV en de VVD mag iedereen zich rustig doodroken. Maar ook GroenLinks interesseert zich niet voor het tabaksgebruik; het begrip preventie komt in haar verkiezingsprogramma nauwelijks voor.
De partijen ter linkerzijde leveren verder een wat meer diffuus beeld. De PvdA komt niet veel verder dan enige algemeenheden. Ook de SP, die zich via haar woordvoerder Henk van Gerven vaak kranig weert in tabaksdebatten, laat het jammer genoeg ook bij een paar algemene statements. D66 is de enige partij die streeft naar een rookvrije generatie alleen blijft het ongewis hoe zij dat wil bereiken.
Het zijn de christelijke partijen die nog het meest expliciet zijn over de maatregelen die genomen moeten worden om het roken terug te dringen. Het CDA pleit voor verhoging van de accijnzen, de ChristenUnie wil dat het aantal verkooppunten wordt teruggesnoeid en de SGP heeft eveneens in haar partijprogramma (niet in haar verkiezingsprogramma) staan dat de accijnzen omhoog moeten en het aantal verkooppunten naar beneden.

Accijnzen verhogen

Hét middel om roken door jongeren tegen te gaan is het verhogen van accijnzen. Zowel partijen ter linker- als ter rechterzijde zijn hier mordicus tegen. Als je ze vraagt waar ze dan bang voor zijn komen ze eigenlijk altijd met twee argumenten: de maatregel treft arme mensen het hardst én gaat de partij zetels kosten. Het is echter evident dat het voor iedereen beter is om niet te roken, ook voor mensen met weinig geld. En dat zetelverlies valt wel mee. Uit onderzoek van Maurice de Hond blijkt een meerderheid van de kiezers voorstander te zijn van het verhogen van de tabaksaccijns om roken onder jongeren tegen te gaan. Alleen onder PVV-kiezers is er geen meerderheid voor, maar zelfs onder het PVV-electoraat is het aantal voorstemmers bijna even groot als het aantal tegenstemmers.

Niets veranderd sinds 2010

‘Wie wil stemmen op een partij met hart voor preventie, heeft het bij de aankomende verkiezingen voor de Tweede Kamer moeilijk. De meeste verkiezingsprogramma’s komen niet verder dan obligate zinnetjes als ‘voorkomen is beter dan genezen’, schreef Johan Mackenbach in 2010 (NtvG 14-5-2010) aan de vooravond van de verkiezingen die tot Rutte 1 hebben geleid. Zijn conclusie staat, met uitzondering van de christelijke partijen en D66, nog steeds als een huis. Het meest waarschijnlijke scenario is dat we een rechts kabinet krijgen en daarvoor speelt tabakspreventie geen enkele rol. Dat betekent dat het tabaksbeleid de komende jaren blijft wat het is. Een gezondheidsramp.

Dit was het laatste deel in deze serie.
Lees hier deel 1: Rechts gelooft in vrije keus
Lees hier deel 2: Onduidelijkheid op links
Lees hier deel 3: De christelijke partijen zijn het meest uitgesproken over anti-tabak maatregelen.

UPDATE 27-12-2016: Het Parool publiceerde een opinie-artikel van Frits van Dam over de tabaksvoornemens van de politieke partijen. Lees het artikel hier.