‘Wie ben ik om iemand zijn rookpleziertje af te nemen?’, vroeg minister Bussemaker van Onderwijs zich af in de talkshow PAUW. Roken is een ‘individuele keus’, beweerde zij. De treurige conclusie is dat naast de bewindslieden op VWS ook de minister van Onderwijs klaarblijkelijk niets begrijpt van verslaving.
Door Frits van Dam

OPINIE

Roken is een vrije keuze, beweert minister Schippers (VWS, VVD), maar ze durft geen sigaret meer op te steken, ‘want dan gaat het meteen weer mis’, zo biechtte ze in 2011 in een interview met Vrij Nederland op. ‘Van binnen ben ik nog steeds een roker,’ bekende ze. Verslaving heet zo iets en voor veel mensen is het een ramp om daar vanaf te komen. De minister vond het zelf ook al zo moeilijk om te stoppen, vertelde ze. Verslaving is kortom het tegenovergestelde van ‘vrije keus’.

Ernstiger is dat staatsecretaris Van Rijn (PvdA), aan wie Schippers het tabaksdossier als een hete aardappel heeft doorgegeven, er net zo over denkt. Toen hem in de late night show van Humberto Tan werd gevraagd wat hij vond van het idee om sigaretten veel duurder te maken zei hij: ‘Ik vind het allerbelangrijkste, dat mensen uit zichzelf besluiten: ik rook niet meer.’ Van Rijns directeur generaal Angelique Berg, slaagde er in een column over de aanpak van tabaksgebruik in niet een keer het woord ‘verslaving’ te noemen. Afschrikwekkende plaatjes en rookvrije schoolpleinen, dat moet het doen.

Berg staat daarmee in een traditie binnen de top van VWS. Haar voorganger, Paul Huijts, zei in een glossy voor ondernemers: ‘Natuurlijk heeft de overheid de mogelijkheid om de gezondheid van mensen te beschermen en te bevorderen. Maar de overheid beïnvloedt maar in beperkte mate de al dan niet gezonde keuzes van burgers. Dat is misschien lastig voor mij als beleidsmaker, maar als burger vind ik het wel een prettig idee’ (VOZ, december 2013).  Met andere woorden: het liberale gedachtegoed regeert bij de top van VWS.

Bussemaker

Maar het liberale denksysteem heerst ook bij het ministerie Onderwijs met een PvdA’er aan het roer, zo bleek uit het praatprogramma PAUW op 29 september. De uitzending was voor een deel gewijd aan de aangifte tegen de tabaksindustrie die dezelfde dag door advocaat Bénédicte Ficq was gedaan bij het Openbaar Ministerie. Behalve Ficq en de twee aangeefsters Anne Marie van Veen en Lia Breed, was ook minister Jet Bussemaker van Onderwijs aanwezig. Zij kwam voor een ander onderdeel van het programma, maar nam graag deel aan de discussie over de aanklacht tegen de tabaksindustrie. En warempel, ook zij vindt roken een individuele keus.

‘Het ingewikkelde vind ik waar je de grens legt’, zei ze. ‘Want aan de ene kant wil ik mensen hun plezier niet afnemen, als zij zeggen dat ze graag willen roken. Weet ik veel wat mensen allemaal zelf willen doen. Wie ben ik dan om dat te normeren?’

Verslaving

Het is treurig, want willen we echt iets doen aan tabaksverslaving dan moeten we juist bij de leeftijdsgroep beginnen waar Bussemaker de scepter over zwaait: vrijwel alle rokers zijn voor hun 18^de begonnen. De verslaving begint bij de meeste rokers in hun jeugdjaren en het is triest vast te moeten stellen dat deze minister dat niet begrijpt. Een verslaving voorkom je niet met rookvrije schoolpleinen of vieze plaatjes, laat staan met een opgeheven vinger. Pubers de ‘vrije keus’ laten om al dan niet aan een rookverslaving te beginnen komt neer op ze uitleveren aan de tabaksindustrie.

De top van VWS en van het ministerie van Onderwijs zouden er goed aan doen het IBO rapport over gezonde levensstijl goed te lezen, daar staat op pagina 27 (zie kader) precies aangegeven welke maatregelen bewezen effectief zijn om het tabaksgebruik terug te dringen. Het is aan de Tweede Kamer om dit nu voor elkaar te krijgen. Want vanuit het ministerie zullen zeker geen effectieve anti-tabaksmaatregelen voorgesteld worden. Het is vechten tegen de bierkaai.