OPINIE
Onlangs stuurde Jos Zuijdwijk, de voorzitter van de vereniging van de kleine tabakswinkels, een brandbrief aan zijn achterban. In zijn winkels wordt 'in veel te veel gevallen' tabak aan minderjarigen verkocht. Maar de voorzitter huilt krokodillentranen, want zijn vereniging heeft deze praktijken mede zelf in de hand gewerkt.

Door de webredactie

Jos Zuijdwijk is voorzitter van de NSO, de branchevereniging van de tabaks- en gemakswinkels. Zuijdwijk is zich 'rot geschrokken' toen hij onlangs de resultaten onder ogen kreeg van eigen onderzoek. De NSO stuurde 17-jarige mysteryshoppers naar kleine tabakswinkels in het land. De jeugdige undercover-kopers toonden desgevraagd hun ID; de winkelier wist dus, of zou moeten weten, dat het om een 17-jarige ging, maar verkocht toch tabak. Hoe vaak dat gebeurde, heeft Zuijdwijk nog niet bekendgemaakt in zijn brief van 1 maart. Maar wel dit: 'In veel te veel gevallen wordt er in onze winkels gewoon tabak verkocht aan 18-minners.'

Vertrouwen in de markt

De slechte handhaving past in het vertrouwde beeld dat de handhaving van de minimumleeftijd voor de tabaksverkoop maar niet wil lukken. De ruim 30.000 verkooppunten (Bron: Kamer van Koophandel) zijn amper te controleren. In het laatste Kamerdebat over tabak trokken de ChristenUnie en de SP daarover weer eens aan de bel en ook aan het kortste eind: staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid, PvdA) liet al eerder weten dat de detaillisten zelf verantwoordelijk zijn voor de naleving van de leeftijdsgrenzen, dat we vertrouwen moeten hebben in de markt en dat het beperken van de verkooppunten economische consequenties heeft.

Cursus rekenen

Terug naar de brandbrief van Jos Zuijdwijk. Dat sommige winkeliers tabak aan minderjarigen verkopen, noemt hij "onbegrijpelijk! We mogen van de wet niet – maar we willen toch ook niet – verkopen aan jongeren onder de 18?" De voorzitter doet ze meteen een cursus rekenen cadeau: "Check GEBOORTEDATUM. 1997 of vroeger. Dan is verkoop toegestaan. 1998. Dan is de klant 17 of 18 jaar. 18 ja, 17 nee!"

Op het eerste gezicht lijkt Zuijdwijk boos en bezorgd. En misschien is hij dat ook wel. Maar wat hij er niet bij vertelt is dat Zuijdwijk en de zijnen (NSO-directeur Jan Willem Burgering voorop, zie zijn profiel op deze site) de misère onder de achterban voor een groot deel zélf in werking hebben gezet. De NSO-vereniging van Zuijdwijk & Burgering is feitelijk in handen van de supermarkten en de tabaksindustrie, lees onze uitgebreide serie hier maar eens over. De NSO komt al jaren niet op voor haar eigen achterban, de tabaks- en gemakswinkels, maar voor hun natuurlijke vijand: het grootwinkelbedrijf. (Hier bijvoorbeeld hun uitspraken tijdens het Rondetafelgesprek van 29 mei 2013 over beperking van de verkooppunten). De supermarkten zijn de grootverkopers van sigaretten en intussen leidt de tabaksspeciaalzaak een zieltogend bestaan.

Een heel ander verhaal

Hoe moreel verwerpelijk ook, het is niet vreemd dat een kleine tabaksverkoper die op het randje van faillissement balanceert, blij is met elke verdiende stuiver en een oogje dichtknijpt. Dat zou een heel ander verhaal worden als alleen tabaksspeciaalzaken tabak mogen verkopen. Tabak uit de supermarkten, dus, en dat helpt ook tegen het jeugdroken: kinderen zien de sigaretten niet meer tussen de snoep en appeltjes staan. Het wordt een overzichtelijk aantal winkels, prima te controleren door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de NSO hoeft ook geen mysteryshoppers meer te sturen. Maar daar pleit de eigen vereniging niet voor.