Nicotineverslaafde tieners zien zowel persoonlijke als maatschappelijke voordelen van een nicotinevrije generatie. Ze voelen zich machteloos onder het huidige beleid en beschouwen overheidsregulering als de enige manier om zichzelf te beschermen, blijkt uit nieuw onderzoek uit Nieuw-Zeeland.

Door de webredactie

De huidige politieke nadruk op individuele verantwoordelijkheid miskent de wens van jongeren via beleid beschermd te worden tegen schadelijke ‘keuzes’. Dat concluderen wetenschappers van de Universiteit van Otago in Nieuw-Zeeland in een artikel op de website The Conversation. Zij baseren zich daarbij op gesprekken met twintig jongeren die over zichzelf zeggen dat ze verslaafd zijn aan vapen. Deze tieners zien zowel persoonlijke als maatschappelijke voordelen van een nicotinevrije generatie.

Nieuw-Zeeland stond lange tijd wereldwijd in de schijnwerpers met een baanbrekende wet die een rookvrije generatie moest creëren. De wet, aangenomen in december 2022 onder de Labour-regering van Jacinda Ardern, verbood de verkoop van tabaksproducten aan iedereen geboren vanaf 2008, waardoor roken geleidelijk zou verdwijnen. Deze aanpak ging verder dan traditionele leeftijdsrestricties, zoals 18+ of 21+, die de indruk kunnen wekken dat roken vanaf een bepaalde leeftijd geen risico meer vormt. Toch schafte een jaar later de nieuwe populistisch-rechtse coalitieregering deze maatregel alweer af. Dit besluit kreeg wereldwijd forse kritiek en werd door Nieuw-Zeelandse onderzoekers als ‘beschamend’ bestempeld.

Steun uit onverwachte hoek

Zelfs jongeren waren destijds overwegend positief over maatregelen die hun toegang tot tabak beperkten, bleek uit onderzoek van dezelfde onderzoekers van de Universiteit van Otago, gepubliceerd in Tobacco Control. Ook toen voerden zij diepgaande interviews met jongeren over de voorgestelde rookvrije generatie-wet. Die begrepen overwegend dat deze regelgeving hen zou beschermen tegen een rookverslaving. Omdat vapen onder jongeren in Nieuw-Zeeland inmiddels veel gebruikelijker is dan roken, onderzochten de wetenschappers nu hoe nicotineverslaafde jongeren een volledig nicotinevrij generatiebeleid beoordelen. Ook dit nieuwe onderzoek is in Tobacco Control gepubliceerd.

De onderzoekers voerden gesprekken met twintig jongeren tussen de 16 en 18 jaar die zichzelf als verslaafd aan vapen beschouwden. De groep moest zich voorstellen dat een nicotinevrij generatiebeleid op hen van toepassing zou zijn, waarna hun interpretaties en meningen werden geanalyseerd. De jongeren zagen verschillende voordelen, zowel persoonlijk als maatschappelijk. Op persoonlijk vlak verwachtten ze een betere conditie, verbeterde gezondheid en minder financiële lasten. Op maatschappelijk niveau zou er minder milieuvervuiling zijn door weggegooide wegwerp-vapes, minder conflicten onder jongeren en een lagere druk op de gezondheidszorg.

Terugval ondanks wilskracht

Vrijwel alle deelnemers wilden stoppen met vapen. Velen hadden dit al geprobeerd, maar waren teruggevallen door de gemakkelijke toegang tot vapes en de alomtegenwoordigheid ervan. Sommigen voelden zich doelbewust gemanipuleerd door marketingstrategieën. Dit gevoel van machteloosheid leidde ertoe dat velen regulering door de overheid als de enige manier zien om zichzelf en leeftijdsgenoten te beschermen. In plaats van te pleiten voor vrije keuze, gaven ze aan dat ze beter af zouden zijn als de optie om te vapen simpelweg niet bestond.

Een deelnemer zei: “Hoewel het een keuze is […] zal het nooit een positieve keuze zijn. Ik zou het niet erg vinden als vapes worden verboden, omdat ik weet dat het voor mijn eigen bestwil is.” In april 2024 nam de conservatieve regering van Nieuw-Zeeland al wel het besluit om wegwerp-vapes te gaan verbieden. Toch vroegen sommige deelnemers zich af of een verbod wel de beste manier is om jongeren bewust te maken van de risico’s. Een kleine minderheid vond dat jongeren zelf de gevaren moesten ontdekken.

Uitdagingen en oplossingen

Deelnemers maakten zich zorgen over de handhaving van een nicotinevrije generatie. Sommigen verwachtten dat ouders of oudere broers en zussen vapes zouden blijven kopen voor jongeren, anderen dachten dat een illegale markt zou ontstaan. Deze zorgen zijn reëel, maar naarmate nicotineproducten geleidelijk uit de legale markt verdwijnen, zal ook illegale handel uiteindelijk zijn relevantie verliezen. Als jongeren niet meer verslaafd raken, verdwijnt de drijfveer om te smokkelen.

De jongeren stelden ook oplossingen voor, zoals het tegengaan van het normaliseren van vapen, het beperken van verkooppunten en vape-reclames, strengere controle op naleving van de wet- en regelgeving en betere ondersteuning bij het stoppen met vapen.

Nieuw-Zeeland raakt achter op internationaal niveau

Terwijl Nieuw-Zeeland zijn koers wijzigde, namen andere landen juist progressievere stappen. Het Verenigd Koninkrijk en diverse steden in de VS hebben beleid voorgesteld of ingevoerd om een generatie vrij van nicotine te creëren. In Nederland behaalde het burgerinitiatief Nicotinee inmiddels 76.000 handtekeningen en wordt het voorstel voor een wet op een nicotinevrije generatie nu door de regering op haalbaarheid onderzocht. In deze wetten en voorstellen wordt niet alleen de verkoop van sigaretten beperkt, maar ook die van vapes en andere nicotineproducten.

De onderzoekers stellen dat de bevindingen van hun nieuwe onderzoek suggereren dat Nieuw-Zeeland opnieuw moet nadenken over progressief beleid om jongeren te beschermen tegen nicotineverslaving. “Het verminderen van de alomtegenwoordigheid en aantrekkingskracht van vapes zou een urgente beleidsprioriteit voor 2025 moeten zijn”, schrijven zij.