België begint 2025 met een flink aantal nieuwe maatregelen die het roken en vapen moeten tegengaan. België is nu het eerste land in Europa dat wegwerp-vapes verbiedt. Ook gaan de accijns omhoog, wordt het aantal verkooppunten beperkt, komt er een uitstalverbod en wordt het rookverbod verder uitgebreid. Op overtredingen staan forse boetes.

Door de webredactie

In België is vorige week een groot aantal maatregelen van kracht geworden die het gebruik van sigaretten en e-sigaretten moeten helpen tegengaan. Daarmee wil de regering de rookvrije generatie per 2040 binnen bereik brengen. “We maken roken minder aantrekkelijk en moeilijker toegankelijk. We willen roken zo veel als mogelijk uit het zicht van kinderen houden. Kinderen moeten minder en minder geconfronteerd worden met sigaretten”, zei minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) tegen de Vlaamse omroep VRT.

Om te beginnen is per 1 januari de verkoop van wegwerp-vapes niet langer toegestaan, waarmee België het eerste EU-land is dat de e-sigaret voor eenmalig gebruik helemaal verbiedt. Volgens Vandenbroucke is deze stap essentieel vanwege de populariteit van de wegwerp-vapes onder jongeren. “Er is een hele gewiekste, op jongeren gerichte marketing. Het is echt wel bedoeld om jongeren en zelfs kinderen aan het vapen te krijgen”, zei de minister tegen De Morgen.

Vooral de vele zoete smaakjes in vapes verlagen zelfs voor jonge kinderen de drempel om te gaan vapen. En zoals veel onderzoeken inmiddels hebben aangetoond, gaan veel jongeren van de vape over op het roken van traditionele sigaretten. Een andere reden om wegwerpvapes te verbieden is dat ze veel plastic en schadelijke chemicaliën bevatten, die uiteindelijk in het afval of het milieu terechtkomen, waar ze zorgen voor vervuiling van bodem en water. Een verkoper van vapes maakt zich ondertussen geen grote zorgen. Hij verwacht dat klanten zullen overstappen op vapes met verwisselbare pods, meldt Euronews.

Rookverbod in publieke openluchtlocaties

In België gold al een rookverbod voor publieke gebouwen, maar vanaf 1 januari mag er ook niet meer gerookt worden op publiek toegankelijke openluchtlocaties waar veel kinderen en jongeren komen, denk aan pretparken, dierentuinen, speelpleinen en sportterreinen. Ook binnen een straal van 10 meter van de ingang van ziekenhuizen, scholen en bibliotheken mag niet meer worden gerookt. De eerste maanden zullen overtreders alleen worden gewezen op de nieuwe regels, maar wie daarna wordt betrapt riskeert een flinke boete die kan oplopen tot wel 8.000 euro. Opvallend is dat ook de exploitanten van de publieke locaties kunnen worden beboet. Ook sportclubs zullen er zelf op moeten toezien dat er niet meer wordt gerookt langs het veld. Bij de sportterreinen geldt wel een uitzondering voor de terrassen bij de horeca. Daar mag nog wel gerookt worden.

Minder verkooppunten

Tot nu toe bestond er in België geen regelgeving om de verkoop van tabaksproducten te reguleren – die dan ook overal verkrijgbaar waren –, maar ook dat wordt helemaal anders. Sinds 1 januari mag er bijvoorbeeld geen tabak meer worden verkocht op tijdelijke verkooppunten, zoals bij festivals, markten en braderieën. Per 1 april worden de regels rond verkoop nog strikter en komt er een verbod op de verkoop van tabaksproducten in levensmiddelenwinkels met een oppervlak van meer dan 400 vierkante meter. Deze regel stond oorspronkelijk gepland voor januari 2028, maar is door de regering vervroegd omdat steeds duidelijker is geworden hoe belangrijk het is om het roken terug te dringen. Het inperken van de verkrijgbaarheid is een van de effectiefste maatregelen om het aantal mensen dat rookt te verminderen.

Tabaksproducten alleen nog onzichtbaar

Op plaatsen waar de verkoop van tabak nog wel is toegestaan komt een uitstalverbod: tabaksproducten mogen dan alleen nog worden bewaard achter een gordijn of onzichtbaar in een kast of aparte ruimte. Ook wordt het verplicht om een identiteitsbewijs te vragen aan iedereen die tabaksproducten wil kopen en er jonger uitziet dan 25 jaar. Handhaving is altijd het zwakke punt bij dit soort maatregelen, maar de Belgische regering wil hiervoor onder andere mystery shoppers inzetten en de boetes voor winkeliers die zich niet aan de nieuwe regels houden flink verhogen. Zij riskeren een gevangenisstraf van een maand tot een jaar en geldboetes tussen 2.000 en maar liefst 800.000 euro!

Accijnsverhoging

Last but not least wordt de accijns verhoogd, zowel op tabak als op e-sigaretten. Sigaretten worden daardoor zo’n 2 euro per pakje duurder, vloeistof voor e-sigaretten wordt met 0,15 eurocent per ml belast. In Nederland hield toenmalig staatssecretaris van Financiën Marnix van Rij in 2023 de Tweede Kamer nog voor dat een verbruiksbelasting op e-vloeistof jaren zou kosten om in te voeren en dat Europese regelgeving sneller zou gaan.

In een reactie op alle maatregelen stelt Suzanne Gabriels, expert tabakspreventie bij de Stichting tegen Kanker, dat die niet genoeg zijn om de rookvrije generatie binnen bereik te brengen. “We merken dat roken vooral bij de hogere socio-economische klassen afneemt. Bij groepen die het moeilijker hebben om rond te komen, roken er nog veel meer mensen. Daardoor krijg je een enorme gezondheidskloof, want roken maakt ziek”, zei ze tegen de VRT. Gabriels pleit er daarom voor dat artsen het met hun patiënten meer over stoppen met roken hebben en dat er meer grote rookstopcampagnes komen, met name in wijken waar veel rokers zijn.

De VRT peilde ook de reactie van de federatie van de tabaksproducenten, die zei niet tegen het rookverbod te zijn, maar daaraan toevoegde: “Maar we vertrouwen er wel op dat de overheid beseft dat nu wel de grens is bereikt wat het rookverbod in publieke ruimten betreft. Een verdere uitbreiding is niet wenselijk, tenzij men rokers definitief in de clandestiniteit wil dringen.” De werkelijkheid is evenwel dat alle maatregelen zijn bedoeld om te zorgen dat er geen nieuwe rokers bij komen en dat de rokende mens wordt geholpen om te stoppen.