Na zijn verkiezing als president van de Verenigde Staten heeft Donald Trump inmiddels zijn staf en ministersploeg samengesteld. Wat dit voor het tabaksbeleid gaat betekenen is nog onzeker, want op de belangrijkste posten hiervoor koos hij zowel lobbyisten als corruptiebestrijders.

Door de webredactie

In minder dan drie weken na zijn verkiezing heeft Donald Trump de belangrijkste posten voor zijn staf en regering ingevuld. Wat daaruit valt af te leiden voor de toekomst van het tabaksbeleid van de Verenigde Staten valt te bezien. Aandelen van tabaksfirma’s schoten volgens de Wall Street Journal omhoog na Trumps verkiezing en het ligt in de lijn der verwachting dat de tabakslobby bij de Trump-regering aan invloed zal winnen. Tegelijkertijd zijn er berichten dat aantredende ministers en topambtenaren juist belangenverstrengeling en corruptie willen aanpakken en de invloed van ziekmakende industrieën willen beperken.

De eerste benoeming die Trump bekendmaakte, die van zijn kabinetschef Susie Wiles, voorspelt wat dat betreft echter niet veel goeds. Wiles is een doorgewinterde politiek strateeg, campagneleider en lobbyist, die als eerste vrouw ooit deze rol zal vervullen. Volgens Politico is zij een oudgediende van Trump, in 2016 was ze al betrokken bij zijn campagne in de staat Florida. Trumps campagnes in 2016 en 2020 verliepen chaotisch, maar nadat Wiles vanaf 2022 de leiding kreeg over de campagne voor 2024 werd alles veel professioneler.

Lobbyist voor sigarenfabrikant

Terwijl ze de Republikeinse campagne aanvoerde, werkte Wiles ook door als lobbyist bij lobby-gigant Mercury. Volgens een rapport van Public Citizen lobbyde zij in die periode onder meer voor tabaksfabrikant Swisher International, producent van sigaren en cigarillo’s met zoete smaken, die vooral onder jongeren populair zijn. Bij de Food and Drug Administration (FDA) probeerde zij verkoopbeperkingen voor die snoepsigaartjes te bewerkstelligen. Hiervoor zou ze ongeveer 500.000 dollar hebben ontvangen.

Ook blijkt Wiles in het verleden grote lobbycontracten te hebben gehad met farmaceutische giganten als Pfizer en Gilead, en junkfoodproducenten als Kellogg’s, Kraft-Heinz en Nestlé, schrijft onderzoeksplatform Sludge. Trump had tijdens zijn eerste termijn nog een verbod ingesteld op lobbyactiviteiten voor zijn stafsleden voor de eerste vijf jaar na hun aanstelling, maar op zijn laatste dag als president draaide hij dit verbod plotseling terug, zonder verdere verklaring, aldus Politico.

Robert Kennedy jr. op Volksgezondheid

De benoeming van Wiles lijkt in contrast te staan met Trumps benoeming van Robert F. Kennedy jr. als minister van Volksgezondheid, die daarmee verantwoordelijk wordt voor de gezondheidszorg en regulerende instanties als de FDA en de Centers for Disease Control (CDC, het Amerikaanse RIVM). Kennedy zegt een eind te willen maken aan corruptie en belangenverstrengeling bij deze instanties, desnoods door hele afdelingen te ontslaan, zoals de voedingsafdeling bij de FDA, zei hij tegen MSNBC.

Kennedy wil ook een eind maken aan de verkrijgbaarheid van junkfood in scholen en direct marketing voor medicijnen. Over zijn standpunten omtrent tabak en tabaksbeleid heeft hij echter nog weinig prijsgegeven. Kennedy, bekend als een criticus met controversiele standpunten over vaccins, heeft wel al steun ontvangen van een voormalig hoofd van de CDC, Robert Redfield, die in Newsweek Kennedy’s analyse bevestigde dat “alle drie de belangrijkste gezondheidsinstanties (FDA, CDC, NIH) leiden aan agency capture”, waarbij instanties worden overgenomen door de industrieën die ze moeten reguleren. Recent nog bleek uit onderzoek dat de draaideur tussen de FDA en de tabaksindustrie al jarenlang flink rondgaat.

Tegelijkertijd spreekt gezondheidsrechtexpert Lawrence Gostin van Georgetown University in verband met Kennedy’s benoeming in Science van “de donkerste dag voor de volksgezondheid en de wetenschap”. Hij vreest dat hervorming van de CDC zou kunnen betekenen dat diens tabaksontmoedigingprogramma’s gekort zullen worden. Uit interviews met Politico blijkt dat voedsel- en landbouwlobbyisten al stilletjes bezig zijn om Kennedy’s goedkeuring door de Senaat te saboteren.

Martin Makary waarschijnlijk hoofd FDA

Het laatste nieuws is dat Trump Johns Hopkins-chirurg Martin Makary heeft aangesteld om de FDA te gaan leiden, zo meldt The New York Times. Ook Makary, een criticus van veel staand overheidsbeleid op het gebied van gezondheidszorg, heeft als doel om corruptie en belangenverstrengeling bij de wortel aan te pakken, maar over tabak zegt hij maar weinig. In zijn recente boek Blind Spots noemt hij dat de gevaren van tabak bij medici op nummer één zouden moeten staan, terwijl de medische gemeenschap niet veel meer doet dan mensen met een rookverslaving een schuldgevoel aan te praten. Totdat Makary er in 1998 aandacht aan besteedde in medisch tijdschrift JAMA, bleef onbesproken dat ziekenhuizen, medische universiteiten en zorgverzekeraars een groot deel van hun portefeuille investeerden in tabaksbedrijven om geld te verdienen.

Verder werd bekend dat de arts David Weldon, voormalig Congreslid voor de staat Florida, de leiding krijgt over de Centers for Disease Control. Weldon pleitte er ooit voor om verantwoordelijkheid voor vaccinveiligheid bij de CDC weg te halen. Tegen de heersende wetenschappelijke opinie in geloofde Weldon dat een bepaald conserveringsmiddel in vaccins tot autisme kon leiden.

Ten slotte benoemde Trump arts en medewerker van Fox News Janette Nesheiwat tot Surgeon General. Volgens The New York Times verzorgde zij patiënten na orkaan Katrina en stond ze in de frontlinies bij de bestrijding van de Covid-pandemie in de stad New York. De arts heeft zelf een bedrijf dat vitamine B en C-supplementen verkoopt. Sinds de Surgeon General in 1964 een eerste rapport over de relatie tussen tabak en longkanker publiceerde is dit ambt verbonden met steeds nieuwe waarschuwingen tegen tabaksverslaving. Wat Nesheiwats opinies hierover zijn is niet bekend.

Wat toont Trumps vorige tabaksbeleid?

Het tegenstrijdige en wispelturige tabaksbeleid van Trumps vorige regering voorspelt niet al te veel goeds. Destijds liet Trump een zeer beperkt verbod op e-sigaretten met smaakjes invoeren om het vapen onder tieners te minderen, schrijft Politico. Volgens antitabaksactivisten was het verbod echter lang niet toereikend, omdat het alleen gold voor zoete smaken, terwijl mentholproducten op de markt bleven. Trump blijkt zijn besluit te hebben aangepast na meetings met de tabaks- en e-sigarettenindustrie. Vorige maand maakte hij op zijn socialmediakanaal Truth Social bekend dat hij ook deze keer het vapen zou ‘redden’, omdat het “mensen erg heeft geholpen te stoppen met roken”. Mogelijk zal Trump wel strenger willen optreden tegen illegale import van wegwerp-vapes uit China, die momenteel de snelst groeiende sector in de Amerikaanse nicotinemarkt vertegenwoordigen, bericht de Wall Street Journal.