In een hoorzitting van een Moldavische parlementscommissie over tabakswetgeving kregen massaal aanwezige lobbyisten dankzij Europese gezondheidsactivisten geen enkele kans. Jochem Verheyen, fellow van de School of Moral Ambition, hield een krachtig pleidooi voor strengere wetgeving.

Door de webredacie

Na interventie van de secretaris-generaal van het European Network for Smoking and Tobacco Prevention (ENSP), Cornel Radu-Loghin, is de tabakslobby in Moldavië tijdens een cruciale hoorzitting in het parlement de mond gesnoerd. Bij de hoorzitting op 12 november over wijzigingen in de Moldavische tabakswet waren 20 van de 32 aanwezigen vertegenwoordigers van de tabaksindustrie. Zij wilden de parlementsleden overtuigen om met de wetswijzigingen niet verder te gaan dan de Europese Tabaksproductenrichtlijn (TPD) voorschrijft. Moldavië, sinds 2022 kandidaat-lid van de Europese Unie, is bezig wetgeving in overeenstemming te brengen met de Europese regels. In een vurig pleidooi, te zien in een compilatie van het debat, hield Radu-Loghin de politici echter voor dat de TPD slechts minimumeisen stelt aan de tabakswetgeving in de lidstaten en dat landen verder kunnen gaan wanneer de volksgezondheid dat eist.

En dat is het geval, zoals adjunct-secretaris-generaal van het ministerie van Volksgezondheid Svetlana Nicolăescu tijdens de hoorzitting overtuigend aangaf. In de republiek met ruim 3 miljoen inwoners roken drie op de tien volwassenen sigaretten. Ieder jaar sterven 6.000 Moldaviërs aan tabaksgebruik. Ondertussen stijgt het gebruik van verwarmde tabak en e-sigaretten onder jongeren. In 2019 gebruikte meer dan 16 procent van de tieners tussen 13 en 15 jaar verwarmde tabak en 12 procent gebruikte e-sigaretten. Daarmee is een halvering van het aantal 13- tot 15-jarige sigarettenrokers van 14 procent in 2004 tot 7 procent in 2019 ruimschoots tenietgedaan.

Bericht van het FCTC-secretariaat

Nicolăescu begon haar betoog met een verwijzing naar artikel 5.3 van het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie, dat bepaalt dat overheden hun tabaksbeleid moeten vrijwaren van invloed door de tabaksindustrie. ENSP-secretaris-generaal Radu-Loghin had voorafgaand aan de hoorzitting contact opgenomen met het FCTC-secretariaat, dat vervolgens de Moldavische overheid aan de verdragsregels herinnerde. Daardoor was ook de voorzitter van de parlementscommissie Volksgezondheid, die de hoorzitting voorzat, op de hoogte van de regels. Hij stond vervolgens niet toe dat aanwezige tabakslobbyisten hun zegje konden doen.

Moldavië heeft in 2015 al tabakswetgeving ingevoerd die op punten verder gaat dan de TPD. Vanwege de hoge rookprevalentie en toenemende populariteit van alternatieve nicotineproducten onder jongeren, komt het Moldavische ministerie van Volksgezondheid nu met extra maatregelen. Daarmee worden onder meer vrijstellingen voor etikettering en gebruik van verhitte tabak in openbare ruimten ongedaan gemaakt. Die waren onder invloed van de tabaksindustrie in de regeerperiode van een vorige regering doorgevoerd.

Nieuwe regels voor tabaksalternatieven

In de voorstellen worden de rookverboden die gelden in buitenruimten waar veel jongeren komen, uitgebreid met nieuwe producten (e-sigaretten, verhitte tabak). De voorschriften voor afbeeldingen en waarschuwingen op sigarettenverpakkingen gaan in het wetsvoorstel gelden voor alle tabaksproducten, inclusief verhitte tabak. Er komen nadere veiligheidsvoorschriften voor (navulverpakkingen van) e-sigaretten en nieuwe regels die reclame en sponsoring van tabaksproducten in audiovisuele media aan banden leggen.

Omdat artsen zich voor het karretje van de industrie lieten spannen door te beweren dat alternatieve tabaksproducten minder schadelijk voor de gezondheid zouden zijn, voorziet de wetswijziging ook in een verbod voor gezondheidswerkers om bijdragen van de tabaksindustrie van welke aard dan ook aan te nemen. Verder wordt een verbod op nicotinezakjes voorgesteld.

Elke maand een Jumbo-crash

Behalve Radu-Loghin van de ENSP, kreeg ook een kersverse fellow van de School of Moral Ambition (SMA) van Rutger Bregman en consorten de kans het woord te doen. Jochem Verheyen, een van de elf fellows die deelnemen aan het SMA-fellowship tabaksontmoediging, sprak namens de organisatie Vital Strategies, waar hij is gedetacheerd. Verheyen hield de aanwezigen de vraag voor hoe zij zouden reageren wanneer er elke maand een Jumbojet met 500 passagiers op de lokale luchthaven zou crashen, waarbij niemand het zou overleven. Dat is precies wat er in Moldavië gebeurt, betoogde hij, alleen dan door toedoen van de tabaksindustrie. Hij hekelde dat die industrie in zo groten getale bij de hoorzitting aanwezig was en vergeleek het met het uitnodigen van muskieten bij een discussie over malaria.

Verheyen hield de politici voor dat zij de tabaksindustrie niet moeten geloven als die beweert dat de tabaksalternatieven die ze op de markt brengt minder schadelijk zouden zijn. Laat u niks wijsmaken, citeerde hij een longarts, want of je nu van de tiende of de achtste verdieping naar beneden wordt gegooid, het resultaat is even fataal.

Met nog een vergelijking liet Verheyen zien dat Europese regelgeving slechts een minimumstandaard is. “Europese regelgeving verplicht veiligheidsriemen in alle auto’s. Dat is de basislijn. Maar betekent dat dat Moldavië alle airbags, die niet verplicht zijn, in alle auto’s zou moeten verbieden, zoals de tabaksindustrie nu voorstelt voor tabak? Natuurlijk niet, dat is belachelijk.”

Onder verwijzing naar andere Europese landen, waaronder Nederland, die in hun tabakswetgeving verder zijn gegaan dan de TPD, spoorde Verheyen de Moldavische politici aan om in december vóór de wijzigingsvoorstellen te stemmen. Een advocaat die voor de tabaksindustrie werkt en hierop wilde reageren werd door de voorzitter het woord ontnomen.