De Schotse Liberaal-Democratische partij heeft zich uitgesproken tegen het wetsvoorstel van de regering Starmer voor een generatiegebonden verkoopverbod van tabak. De gebezigde argumentatie houdt echter geen stand, want een verbod bevordert uiteindelijk de vrijheid van het individu.

Door de webredactie

De Schotse Liberaal-Democraten, onderdeel van de UK Liberal Democrats, de derde politieke partij van Groot-Brittannië, hebben zich op een congres uitgesproken tegen een generatiegebonden verkoopverbod van tabak. De Britse regering van Keir Starmer heeft een voorstel voor zo’n leeftijdsgebonden verbod inmiddels ingediend bij het Britse parlement, waar het op een grote meerderheid kan rekenen. Tijdens het congres in Perth stemden de aanwezige partijleden tegen het plan om de tabaksleeftijd vanaf 2027 jaarlijks met een jaar te verhogen. De partijleider had het voorstel toen al ‘crackers’ (knettergek) genoemd. Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, gaat dat niettemin in heel Groot-Brittannië gelden, dus in Schotland, Engeland, Wales en Noord-Ierland.

Tegenargumenten van een 13-jarige

De Schotse Lib Dem-leden lieten zich niet ompraten door een opmerkelijke spreker, de 13-jarige Noah McGarry, die volgens de krant The Herald het congres voorhield dat veel van zijn leeftijdsgenoten worden bestookt met tabaks- en vape-producten. “Zou de regering roken moeten verbieden?”, vroeg de scholier, om meteen te antwoorden: “Ik denk dat ze dat zouden moeten doen. De realiteit is dat roken een probleem vormt en dat geldt ook voor vapen. Ik denk dat een kwart van de oudere kinderen op mijn school vapet. Jongere mensen zoals ik lijken als doelgroep te worden genomen door vape-bedrijven. Ze adverteren op social media en dat is niet cool.”

McGarry maakte ook nog de vergelijking met fastfood, waarmee iemand alleen zichzelf schade berokkent. “Dat geldt helaas niet voor roken. Passief roken is schadelijk. Als dingen schadelijk zijn voor anderen dan moeten we handelen.”

‘Vermijd tabaksschaamte’

Maar een huisarts die aan het woord kwam vond dat er geen onderscheid moest worden gemaakt tussen “waardige en onwaardige gezondheidsissues” en dat men niet aan ‘tabaksschaamte’ zou moeten doen. En Alex Cole-Hamilton, de leider van de Schotse Lib Dems noemde het onderwerp een liberale discussie om de tanden in te zetten en sprak zich uit tegen het leeftijdsgebonden verkoopverbod. Hij stelde zich voor dat een echtpaar waarvan de één een jaar ouder is dan de ander, waardoor de één straks wel en de ander geen tabak mag kopen. “Ik geloof in lichamelijke autonomie. Als je je lichaam schade wil toebrengen, dan is dat aan jou”, voegde hij toe.

Een ander partijlid erkende dat roken een zeer schadelijke verslaving is, maar stelde dat de overheid, met het ontnemen van het recht van een volwassenen om te roken, in het rijk van de individuele vrijheid en lichamelijke autonomie treedt. Een ander sprak van een ‘glibberig pad van staatsinterventie’. Zij zei: “We moeten naar de bron van het probleem kijken, waarom beginnen mensen met roken? Dat is een maatschappelijk probleem dat we moeten tackelen en verbieden is slechts het plakken van een pleister.”

Ook Nederlands leeftijdsgebonden verbod

Dit zijn allemaal argumenten die we hier ook kunnen verwachten als op 12 december het burgerinitiatief Nicotinee in de Tweede Kamer zal worden besproken. Nicotinee stelt eveneens een leeftijdsgebonden verkoopverbod voor nicotineproducten voor, dat vanaf 2030 van kracht moet worden. Daardoor zal iedereen geboren vanaf 1 januari 2012 nooit meer nicotineproducten kunnen kopen.

Het idee achter het voorstel is dat het, in combinatie met strenge handhaving van de huidige regelgeving, nieuwe, opgroeiende generaties beschermt tegen een nicotineverslaving. Precies waar de Schotse scholier Noah McGarry het ook over had. Een generatiegebonden verkoopverbod maakt nicotineproducten niet alleen onbereikbaar voor aankomende generaties, maar stelt ook een norm. Het laat bovendien bestaande rokers, hoezeer zij ook gestimuleerd moeten worden om te stoppen, ongemoeid.

Verbod past bij liberale waarden

De argumentatie van de Schotse Liberaal-Democraten laat ondertussen zien dat er veel misverstanden zijn rond het leeftijdsgebonden verkoopverbod. Het betreft zowel in het VK als in het Nederlandse voorstel een verkoopverbod, geen gebruiksverbod. Verkopers die de leeftijdsgrens negeren kunnen beboet, dan wel gestraft worden, niet de kopers. Bij een effectieve handhaving komen jongeren zo niet in de verleiding om nicotineproducten te kopen, waardoor ze niet verslaafd raken en als volwassene geen behoefte zullen hebben aan nicotine. Desondanks blijft ieders lichamelijke autonomie gewaarborgd.

De maatregel is bedoeld om de nicotine-industrie de pas af te snijden en de Rookvrije Generatie, waar alle kabinetten sinds 2018 naar zeggen te streven, een wettelijke grond te geven. En dat past helemaal in de liberale waarden, zoals hoogleraar Ethiek en politieke filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen Andreas Schmidt onlangs betoogde. Immers, een nicotineverslaving beperkt de (toekomstige) vrijheid van het individu op financieel en fysiek gebied. En als een mens 10 tot 15 jaar eerder sterft als gevolg van het roken, heeft hij helemaal geen keuzeopties meer. “We zouden individuen moeten beschermen tegen opties die hun toekomstige zelf in ernstige mate onvrij maken”, schrijft Schmidt. Een leeftijdsgebonden verkoopverbod van nicotineproducten is daarmee ook voor liberalen de logische conclusie, wat daar in Schotland ook over gedacht mag worden.