Een op de vijf winkels die e-sigaretten verkopen overtreedt het smaakjesverbod, constateerde de NVWA. De dienst betrapt een enkele straatdealer en laat berichten op social media verwijderen, maar het blijken druppeltjes op een gloeiende plaat. 

Door de webredactie

Een op de vijf verkooppunten van tabak en andere rookwaren houdt zich niet aan het smaakjesverbod voor e-sigaretten. Dat blijkt uit cijfers die de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) vorige week publiceerde. Tot en met september voerde de NVWA 878 inspecties uit bij supermarkten (die tot 1 juli nog rookwaren konden verkopen), tabaksspeciaalzaken, bel- en souvenirwinkels en meer. Bij 173 verkooppunten constateerden inspecteurs een overtreding, waarvoor de dienst een boete van 450 euro per merkvariant oplegt, met een maximum van 2.250 euro. Bij herhaling kan de boete oplopen tot maximaal 22.500 euro.

Het smaakjesverbod voor e-sigaretten ging op 1 januari in. Sindsdien mogen alleen nog e-sigaretten (vapes) met tabakssmaak worden verkocht. Voor de handhaving van het verbod is de NVWA begonnen met controles bij importeurs. In de eerste negen maanden van dit jaar heeft de NVWA bij acht importeurs voorkomen dat in totaal ruim 3,5 miljoen vapes met smaakjes op de Nederlandse markt kwamen. De importeurs krijgen een boete en met een last onder dwangsom werd afgedwongen dat zij zo’n 1,2 miljoen vapes terughaalden bij detaillisten. Tegelijkertijd voorkomt de last onder dwangsom dat de importeurs alsnog vapes met een smaakje op de markt brengen. 

Vijf straatdealers betrapt

De handhavingsautoriteit wist in samenwerking met de Douane en de politie vorige week tijdens het Amsterdam Dance Event ook vijf straatdealers te betrappen die vapes met smaakjes verkochten. Ook zij kunnen boetes verwachten van 450 tot 2.250 euro. Eerder zijn bij andere festivals in het land ook in totaal drie straatverkopers betrapt. Maar zulke heterdaadjes zijn druppels op een gloeiende plaat. Van de Douane en de politie kreeg de NVWA dit jaar 86 meldingen over vapes, waarbij uiteindelijk slechts in negen gevallen was aan te tonen dat sprake was van verboden verkopen. De NVWA houdt ook social media en online verkoopplatforms in de gaten en liet in negen maanden 1.394 online berichten waarin vapes werden aangeboden verwijderen.

Maar in diverse mediaberichten vertellen scholieren schouderophalend dat ze met alle gemak van de wereld aan hun vapes weten te komen. Een verslaggever van De Stentor vraagt leerlingen van het Montessori College Twente hoe ze aan hun vapes komen. Die schieten in de lach en zeggen: “Die worden gewoon verkocht bij ons op het schoolplein.”

De verslaggever komt in Rijssen in contact met een dealer en leert dat die voor een baas werkt die overal loopjongens heeft: “In alle dorpjes hebben we wel iemand zitten die verkoopt voor de baas”, vertelt hij. De baas koopt groots in in Duitsland, waar hij 7 euro betaalt voor een vape die hij in Nederland voor 20 euro verkoopt.

Een maatschappelijk probleem

In een artikel in De Telegraaf geeft een woordvoerster van de NVWA toe dat die straathandel in vapes moeilijk is te controleren: “We zien ook dat jongeren ze onderling verkopen. Wij kunnen dat niet ondervangen.” In het persbericht spreekt de NVWA dan ook van een maatschappelijk probleem dat met handhaving alleen niet is te beteugelen. “Het is belangrijk om ook in te zetten op voorlichting aan jongeren en hun ouders om hen zo te beschermen tegen deze verslavende en schadelijke producten.”

In het Telegraaf-verhaal, dat gaat over de opkomst van zogenoemde smartvapes waarmee je ook kunt gamen en appen, stelt arts-epidemioloog Esther Croes dat ouders de vapes, die eruitzien als speelgoed, onderschatten. Die smartvapes stapelen verslaving op verslaving.

‘Smartvapes zijn ziekelijk’

“Jongeren met een gameverslaving krijgen er met deze nieuwe uitvinding ook nog een vapeverslaving bij, en andersom”, zegt kinderlongarts van het Maastricht UMC Michiel Bannier in De Telegraaf. “Het is ziekelijk, ze gebruiken spelletjes als Tetris om kinderen meer en meer te laten vapen. Totdat ze zo afhankelijk van nicotine zijn dat ze niet meer zonder kunnen. En er zit een competitief onderdeel in. De vapes hebben een soort ranking van spelers met de meeste pufs. Als je vooraan staat krijg je extra punten.”

In de vapes zit vaak veel meer nicotine dan in Europa is toegestaan, wat extra schadelijk is voor jonge kinderen. Bannier: “Minderjarigen lopen onherstelbare hersenschade op. We weten ook dat vapen je DNA aantast, wat op latere leeftijd kanker kan veroorzaken.” Ook waarschuwt hij voor de zware metalen – lood, cadmium en uranium – die in de urine van kinderen die vapen worden aangetroffen.  

3 miljoen extra voor handhaving

Staatssecretaris Vincent Karremans (Preventie, Jeugd en Sport, VVD) heeft inmiddels 3 miljoen euro per jaar extra uitgetrokken voor intensivering van de handhaving. Daarnaast belooft hij met extra maatregelen te komen in een actieplan anti-vapes “wat we nu met grote spoed aan het maken zijn”, schrijft hij op LinkedIn. “Vapes zijn namelijk super schadelijk en niet, zoals veel jongeren denken, een gezonder alternatief voor roken.”