UPDATE 25-11-2024
Nieuwe tabakswinkels zoeken met koeieletters op de gevel de grens op tussen een sobere en een neutrale vermelding van het woord tabak en reclame daarvoor. Ook met bewegwijzering naar een aparte tabakszaak naast de supermarkt en een automatische kiosk worden de grenzen van de wet verkend.

Door de webredactie

Tabakswinkels mogen sinds 1 juli 2022 op de gevel geen reclame meer maken en nog slechts één keer daarop kenbaar maken dat ze tabaksproducten verkopen. In Amsterdam bedacht de uitbater van Tabak de Pijp op de Ceintuurbaan, tevens eigenaar van de naastgelegen avondwinkel, een manier om binnen die randvoorwaarden toch zo veel mogelijk de aandacht te trekken. Het woord tabak vult in witte kapitalen bijna de halve winkelruit, waarachter een helverlichte, kale winkel schuilgaat. 

Of die aanduiding ‘sober en neutraal’ is te noemen, zoals de wet voorschrijft, is de vraag. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), die de tabaks- en rookwarenwet handhaaft, expliciteert op haar website de regels voor tabakswinkeliers met de tekst: “U mag bijvoorbeeld geen grote neonkleurige letters gebruiken. Als de aanduiding te opvallend is, zien we dit als reclame.”

 
Etalage van Tabak De Pijp op de Ceintuurbaan in Amsterdam

Gevelvullend winkelbord

Als altijd zoekt de tabaksbranche ook in dit geval de randen van de wet op. Want hoe sober kunnen we het gevelvullende opschrift ‘Tabakspeciaalzaak’ noemen dat boven alle tabakswinkels prijkt die met steun van Philip Morris International (PMI) worden geopend. In maart onthulde supermarktvakblad Distrifood hoe PMI supermarkteigenaren en andere ondernemers helpt om tabakszaken te openen. De tabaksfabrikant zorgt voor het complete interieur en de gevelbelettering en leent de ondernemers ook ‘adviseurs’ uit die klanten uitleg kunnen geven over de alternatieve tabaksproducten van PMI.

Die door PMI ondersteunde winkels zijn van buiten te herkennen aan een houtkleurig bord boven de ingang met in forse zwarte letters het woord ‘Tabakspeciaalzaak’, steeds met één s geschreven. De glazen pui eronder is doorgaans beplakt met een folie dat een fotografische impressie geeft van het interieur, zonder dat daarop tabaksproducten en aanverwante producten te zien zijn. Dat is immers ook een regel: tabaksspeciaalzaken, die zijn uitgezonderd van het uitstalverbod van tabaksproducten, moeten wel zorgen dat die producten vanaf de straat niet zichtbaar zijn. De folie op de ramen is de handige manier om toch te suggereren wat er binnen te koop is, zonder dat de koopwaar zelf daadwerkelijk zichtbaar is.

Tabakspeciaalzaak naast de Albert Heijn van Gerard van den Tweel in Nijkerk

Wegwijzers naar de tabakszaak

De tabaksverkoop is in juli van dit jaar uit de supermarkten verbannen om jongeren en gestopte rokers niet langer te confronteren met de mogelijkheid om tabak en andere nicotineproducten te kopen. Maar daar waar supermarkteigenaren besloten naast de supermarkt een aparte tabakszaak te openen, worden die jongeren en gestopte rokers nu in veel gevallen geconfronteerd met zo’n niet te missen gevelbord.

Jumbo-franchiser Edward Koornneef, eigenaar van zeven supermarkten in het Westland, doet daar nog een schepje bovenop. Om de hoek van zijn Jumbo Foodmarkt in Naaldwijk opende hij in hetzelfde pand, maar met een aparte voordeur, een eigen tabakszaak met zo’n groot gevelbord boven de deur. In de supermarkt en op straat plaatste hij borden die de weg wijzen naar de tabakszaak, compleet met de openingstijden erbij. Dat kan toch moeilijk anders dan als reclame worden opgevat en waarschijnlijk duurt het niet lang voor de NVWA hier op de stoep staat.

Wegwijsborden in en rond de Jumbo Foodmarkt van Edward Koornneef 

Volledig automatische tabakskiosk

Ondertussen introduceerde Van Vuure Retail, een onderneming met inmiddels 19 zaken in het hele land die ook samenwerkt met PMI, een opmerkelijke nouveauté. In de in mei geopende tabakszaak Van Vuure De Kameleon aan de Karspeldreef in Amsterdam beproeft de tabaksonderneming het Van Vuure To-Go concept, een volledig geautomatiseerde tabakskiosk. Het betreft een tabaksautomaat met volgens de producent “volledig anonieme leeftijdsverificatie”. Directeur Jeffrey van Vuure zegt in Out.of.Home Shops: “Dit concept is volledig NVWA-proof en door de strenge leeftijdscontrole zullen er geen rookwaren aan minderjarigen verkocht gaan worden. Dit draagt bij aan een rookvrije generatie.” 

Vooralsnog lijkt het de bedoeling dat in de winkel waar de automaat staat ook winkelmedewerkers zijn, die de klant kunnen ondersteunen en ook “een extra oog bij de leeftijdscheck” kunnen zijn, aldus Van Vuure. Uit de website van Van Vuure, waar uitleg over de automaat wordt gegeven, blijkt dat er sprake is van een automatische leeftijdscontrole. “Indien nodig scant de klant zijn of haar legitimatie.” Hopelijk blijft dat extra oog dus wel in de buurt.

152 nieuwe winkels in 2024

De afgelopen maand zijn er ook weer acht nieuwe tabakszaken geregistreerd in het handelsregister. In ons overzicht met nieuwe verkooppunten van tabak tellen we nu 152 nieuwe tabakswinkels die dit jaar zijn geopend en 313 in totaal sinds eind 2020 de tabaksban voor supermarkten werd aangekondigd. De branche blijft in beweging.

Nog een voorbeeld: Tabakspeciaalzaak op de Kettingstraat in Emmeloord

UPDATE 25-11-2024

NVWA treedt op tegen wegwijzers

In reactie op een klacht van een particulier over de bewegwijzering bij Jumbo Foodmarkt van ondernemer Edward Koornneef in Naaldwijk, liet de NVWA de klager weten dat er inderdaad sprake was van een overtreding van de Tabaks- en rookwarenwet. De drie borden die vanuit de supermarkt de weg wezen naar de tabakszaak om de hoek zijn volgens de klager op aanwijzing van de NVWA weggehaald.