Philip Morris zegt een rookvrije toekomst te willen bewerkstelligen en gebruikt dat om zijn alternatieve tabaksproducten aan de man te brengen. Een Japanse klokkenluider onthulde hoe PMI wetenschappers betaalt voor onderzoek waarmee het de ‘rookloze toekomst’ kan verkopen. 

Door de webredactie

Een toekomst waarin de ziekmakende en kankerverwekkende sigaret geen aanslag meer op de levensverwachting van mensen vormt, wie wil dat nou niet? Lange tijd was het antwoord dat de tabaksindustrie dat niet wilde, omdat ze zo lang mogelijk winst wilde blijven maken, ook als dat ten koste van de gezondheid van rokers ging. Het was derhalve wereldnieuws toen Philip Morris (PMI) ineens bekendmaakte dat het zich in ging zetten voor een rookvrije toekomst. Er zat wel een addertje onder het gras: de tabaksmultinational ging de sigarettenfabrieken niet direct stopzetten, maar gebruikte de rookvrije doelstelling om een nieuw product te promoten, de IQOS, een heat-not-burn-product dat tabak volgens de fabrikant niet verbrandt, maar verhit. Daardoor is het volgens PMI ‘rookloos’ en minder schadelijk voor de gezondheid.

PMI weet dat IQOS niet minder schadelijk is

Een klokkenluider in Japan, de arts-onderzoeker Shiro Konuma, die korte tijd bij Philip Morris in Japan werkte, bracht naar buiten dat van dat beeld niets klopt. Tegen The Bureau of Investigative Journalism deed hij uit de doeken dat eigen onderzoek van PMI helemaal niet tot de conclusie komt dat de verhitte tabak minder schadelijk zou zijn dan traditionele sigaretten. Bovendien ontdekte Konuma dat PMI via twee universiteiten tonnen betaalde om onderzoek te doen naar ‘harm reduction’ (schadebeperking) door alternatieve rookwaren. Een gelekt lobby- en marketingplan toont aan dat PMI met de uitkomsten van die onderzoeken accijnsuitzonderingen wilde bewerkstelligen voor zijn IQOS-producten. PMI lobbyde ook, met succes, bij de Japanse overheid om rookverboden in binnenruimten niet te laten gelden voor verhitte tabak.

Konuma trad in dienst bij PMI omdat hij daadwerkelijk geloofde in de ‘rookvrije toekomst’ die PMI de wereld voorspiegelt. Eenmaal binnen de muren van de tabaksfirma, kwam hij al snel achter het echte verhaal. Inmiddels zegt Konuma over de verhitte-tabaksproducten: “Ze verminderen de schade niet. Ze verminderen de gezondheidsrisico’s niet. Ze verminderen de mortaliteit niet. Dat is allemaal niet bewezen.”

Tonnen betaald aan onderzoekers

Konuma ontdekte dat consultancybedrijf FTI Innovations (FTI-I), van een professor aan de Universiteit van Tokyo, tussen 2015 en 2019 300.000 dollar betaald kreeg van PMI. Onderzoek van deze professor moest helpen om bij het Japanse ministerie van Financiën lagere accijnstarieven voor de IQOS te regelen. PMI betaalde ook een bedrijf dat gelinkt is met de Kyoto Universiteit. Dit bedrijf ontving 445.000 dollar om een onderzoek te bekostigen naar hulpmiddelen om te stoppen met roken. Het bedrijf bestelde dit onderzoek bij een hoogleraar aan de Kyoto Universiteit. Die was zelf wel op de hoogte van de bron van het geld, maar maakte dat bij de universiteit niet bekend.

Het onderzoek van het Bureau of Investigative Journalism kwam tot stand in samenwerking met de Tobacco Control Research Group van de Universiteit van Bath, die er gelijktijdig over publiceerde in het wetenschappelijke tijdschrift Nicotine & Tobacco Research.

Verhitte tabak is controversieel product

IQOS is al langere tijd controversieel, omdat de voor het apparaat ontwikkelde sigaretten nog altijd tabak en nicotine bevatten, die daarmee óók verslavend zijn. Bovendien is niet bekend wat de gevolgen van het gebruik op de lange termijn zijn én blijkt uit onderzoek dat wat er bij het gebruik van de IQOS vrijkomt wel degelijk rook genoemd mag worden. Een recente factsheet van het Trimbos-instituut concludeert dat de claim dat verhitte-tabaksproducten minder schadelijk zouden zijn omdat de tabak wordt verwarmd en niet wordt verbrand misleidend is. Er is namelijk sprake van onvolledige verbranding, waarbij nog steeds schadelijke stoffen vrijkomen.

Antirookwaakhond STOP heeft in The IQOS Illusion op basis van de hierboven genoemde gelekte documenten van Philip Morris Japan (de eerste markt waar de IQOS geïntroduceerd werd) en wetenschappelijk onderzoek een overzicht gemaakt van de marketingclaims van PMI versus wat er uit de gelekte informatie blijkt.

Alleen bedoeld voor volwassenen?

STOP pareert in het overzicht verschillende claims van PMI:

• PMI wil dat mensen stoppen met roken

STOP: In 2023 heeft de Marlboro-producent nog 613 miljard sigaretten verscheept. Het bedrijf heeft een kwart van de wereldmarkt in handen, met uitzondering van China, dat een staatsmonopolie heeft voor tabak. PMI vecht daarnaast actief tegen antirookmaatregelen. In landen als Indonesië en Zwitserland probeerde het recentelijk nog reclameverboden die tabaksgebruik moeten ontmoedigen, te voorkomen.

• De IQOS is volgens PMI alleen bedoeld voor volwassen gebruikers

STOP: PMI heeft bij de marketingstrategie voor de IQOS ingezet op een groot publiek, inclusief jongeren. Daartoe heeft het influencers op sociale media ingezet, maar ook sponsoring van muziekevenementen, kortingsacties en meer. Uit interne documenten van PM Japan blijkt dat de tabaksfabrikant de IQOS wilde promoten onder politici, tandartsen en het publiek van de Olympische Spelen in Tokio, om het gebruik en de verkoop van de IQOS zo groot mogelijk te maken.

• De IQOS is volgens PMI een rookvrij product

STOP: de emissies van de IQOS kunnen als ‘rook’ worden gekwalificeerd, zo blijkt uit onafhankelijk onderzoek. In de rook zitten dezelfde schadelijke componenten als in traditionele sigaretten.

Ook giftige stoffen uit verhitte tabak

• IQOS is veiliger dan traditionele sigaretten, stelt PMI

STOP: Het is niet bewezen dat het gebruik van de IQOS een lager risico op tabak-gerelateerde ziekten oplevert. De rook die vrijkomt heeft lagere gehaltes van sommige giftige chemicaliën, maar hogere gehaltes van 80 andere stoffen, waarvan sommige kankerverwekkend zijn. Ook blijkt uit onderzoek dat rokers die overstappen op de IQOS geen verminderd risico op longkanker lopen.

• PMI stelt dat de IQOS-onderzoeken die het heeft gedaan, transparant en robuust zijn.

STOP: PMI blijft wetenschap manipuleren en inzetten voor commercieel gewin. PMI heeft in het geheim Japanse consultancybureaus en universiteiten gefinancierd, zo blijkt uit gelekte documenten. Ook zijn de onderzoeksresultaten van PMI regelmatig in twijfel getrokken door onafhankelijke experts.

Definitie van ‘overstappen’ is misleidend

• PMI stelt dat miljoenen rokers zijn overgestapt van sigaretten op de IQOS

STOP: Wat PMI onder ‘overstappen’ verstaat, is geen goede weergave van de werkelijkheid. Als PMI het namelijk over ‘overstappen’ heeft, kijkt het naar een tijdsbestek van zeven dagen, waaruit dus niet blijkt of iemand permanent is overgestapt en daadwerkelijk diens gedrag heeft kunnen aanpassen. Uit onafhankelijk onderzoek blijkt namelijk dat veel gebruikers van producten als de IQOS ook traditionele sigaretten blijven roken.

Nieuwe generaties aan de nicotine

STOP besluit The IQOS Illusion met de simpele samenvatting dat de IQOS verslavend en schadelijk is en dat PMI grote winsten wil maken door zo veel mogelijk nicotineproducten aan zo veel mogelijk mensen te blijven verkopen. “Door er breed reclame voor te maken, bestaat het gevaar dat een hele nieuwe generatie aan tabak verslaafd raakt, ’s werelds grootste oorzaak van ziekten, gebreken en dood die voorkomen hadden kunnen worden.”

tags:  harm reduction | Bureau of Investigative Journalism | verhitte tabak | nicotineverslaving | misleiding | stoppen met roken | onderzoek | PMI | STOP | IQOS