In de eerste vijf maanden van dit jaar kreeg Nederland er vooruitlopend op het tabaksverbod voor supermarkten weer zeker 100 nieuwe tabaksverkooppunten bij, vrijwel evenveel als in heel 2023. Formuleketens openen in rap tempo nieuwe zaken, al dan niet geholpen door tabaksfabrikanten. De noodzaak voor een vergunningstelsel groeit.

Door de webredactie

Met nog een maand te gaan tot de verkoop van rookwaren in supermarkten verboden wordt, openen supermarkt-eigenaren en andere ondernemers in hoog tempo nieuwe tabakszaken. Daarbij worden ze actief gesteund door tabaksfirma’s en -distributeurs.

Rookpreventie Jeugd-voorzitter Wanda de Kanter heeft voor de snelle uitbreiding van het aantal tabakswinkels geen goed woord over. “Nu alweer bijna honderd nieuwe verkooppunten erbij, daarmee ondergraven deze ondernemers de doelstelling van de wet om tabak en andere rookwaren weg te houden van plekken waar veel kinderen komen. Naast de deur van je supermarkt een aparte winkel openen met levensgroot het woord tabak erboven helpt dan niet, ook al beweren de eigenaren dat ze zo beter de leeftijdsgrens kunnen naleven. De praktijk wijst iets anders uit en zolang iedereen overal een tabakszaak kan beginnen wordt dat niet beter. De handhaving op dit punt schiet ook tekort. We moeten de tabaksverkoop in Nederland met een vergunningstelsel aan strikte regels gaan verbinden. Albert Heijn heeft ons laten weten daar ook voorstander van te zijn. Alleen zo kunnen we het aantal en de locaties van tabakszaken echt effectief controleren.”

Elke dag een nieuwe tabakswinkel

Voorlopig is het echter nog vrij spel voor de tabaksbranche. Convenience Concept, de formuletak van tabaksdistributeur Lekkerland, stelde begin mei op LinkedIn dat het “(bijna) iedere dag in mei een nieuwe winkel” zou openen, 25 in totaal. “Hierdoor zijn we binnen Nederland één van de grootste franchisegevers met 300+ locaties!” Convenience Concept biedt de formules Smaakgilde Compleet, Spot, Tobacconist, Cigo, Giftclub en Kansspelclub aan.

“Het is een drukke periode waarbij veel nieuwe ondernemers zich aansluiten die nog voor de zomervakantie open willen gaan”, vertelt general manager van Convenience Concept Gerrit van Oosten aan de Levensmiddelenkrant. “We werken dan ook met turn-key winkelconcepten. Denk daarbij aan meubels, assortiment, inrichting, lichtplan tot de deurmat aan toe.”

Ook Tabac & Gifts, een formule van tabaksgroothandel Foox, kondigt een snelle uitbreiding aan. Op LinkedIn schreef directeur Desmond Terlien half mei: “Vanaf de laatste week van mei gaat Tabac and Gifts gas geven. Tot en met de eerste week van juli gaan we 12 winkels bouwen en openen!!!!” Het bedrijf opende op 1 maart de honderdste zaak sinds de oprichting in 2020. Tabak & Gifts wordt daarbij geholpen door Philip Morris, zo constateerde het supermarktvakblad Distrifood in maart.

Vijftien winkels van Van Vuure

Een derde formule die sterk uitbreidt is de Van Vuure Retail Groep van ondernemer Jeffrey van Vuure. Het bedrijf, voortgekomen uit een Primera van Van Vuure’s opa op het Osdorpplein in Amsterdam, is de laatste twee jaar uitgebreid naar tien zaken in Noord- en Zuid-Holland, Lelystad en Groningen, waarvan vijf in de eerste vijf maanden van dit jaar. Op de website van de groep wordt de opening van nog vijf zaken al aangekondigd.

Aan de vormgeving van gevel en interieur van de meeste winkels is te zien dat Van Vuure daarbij ook samenwerkt met tabaksfabrikant Philip Morris. Die winkels zijn te herkennen aan een houtkleurig gevelbord met levensgroot het woord Tabakspeciaalzaak, een interieur met wandkasten in dezelfde houtkleur waarin veel ruimte voor het assortiment ‘Rookvrije innovaties’. De winkels worden steevast als ‘tabakspeciaalzaak van de toekomst’ aangeprezen.

Tegen Distrifood beaamde Jeffrey van Vuure in maart dat hij met PMI samenwerkt. “Wij delen dezelfde visie. We hebben allebei dezelfde stip op de horizon, qua rookvrije generatie in 2040, en daar hebben we elkaar voor nodig. Vandaar dat we een goede samenwerking hebben.” Van Vuure zegt samen met PMI de meubels voor de ‘rookvrije’ alternatieven te hebben ontwikkeld. Die producten maken de onderneming rendabel, legt hij uit: “We verkopen alleen maar troep eigenlijk, tabak en loterijen, en daar zit heel weinig marge op. Dus waarom doe je dat eigenlijk, zou je zeggen. Doordat wij in de winkels rookvrije alternatieven laten zien en voelen, kunnen we klanten beter voorlichten over bewustere alternatieven. En als je je kunt focussen op de innovatieve rookwaren, dan zit er meer marge op.”

Primera verbouwt en breidt uit

Primera, dat vorig jaar al sterk uitbreidde, voegde dit jaar alweer vijf zaken aan de coöperatie toe, wat het totaal op 547 winkels brengt. Maar Primera is ook druk bezig met het verbouwen en vernieuwen van winkels, die zo een grotere toeloop van klanten aankunnen. In Bergschenhoek heropende de lokale Primera op een nieuwe locatie, die drie keer zo groot is als de oude. En in Ulft in Gelderland is sinds 20 april de grootste Primera van het land te vinden, met een winkelvloer van 340 m². Alleen dit jaar heropenden al zes Primera’s in grotere winkels. Primera is deels eigendom van British American Tobacco.

Ondertussen werd in maart bekend dat Primera een formule voor tabaksspeciaalzaken lanceert onder de naam Volado. Daarmee biedt de keten Primera-ondernemers de mogelijkheid om na 2032, als gemakszaken ook geen tabak meer mogen verkopen, als tabaksspeciaalzaak verder te gaan. Distrifood hoorde van de keten dat de Volado-winkeltjes vooral in de buurt van supermarkten moeten komen, waar per 1 juli grote volumes vrijkomen en “klanten op zoek gaan naar een alternatief, waarbij we de Primera-winkels willen ontlasten”. Niet-Primera-ondernemers kunnen ook een Volado-winkel beginnen, maar dat kan niet overal om het marktgebied van bestaande Primera’s te beschermen. Volado is een naam voor een bepaald tabaksblad.

Zeker 90 nieuwe zaken in vijf maanden

Aan de lijst Nieuwe verkooppunten van tabak in ons Dossier Verkooppunten voegden we sinds 1 januari alweer 85 tabaksverkooppunten toe, waarvan ten minste 42 als tabaksspeciaalzaak staan geregistreerd, zodat deze winkels ook na 2032 rookwaren kunnen blijven verkopen. Het aantal nieuwe zaken dat we vonden is een onderschatting, omdat we bijvoorbeeld nog maar een paar van de 25 aangekondigde winkels van Convenience Concept in de registers konden vinden. Vorig jaar telden we 95 nieuwe zaken, dit jaar zijn er in de eerste vijf maanden dus al minstens evenveel zaken bijgekomen. In totaal tellen we nu al ruim 230 nieuwe zaken die zijn geopend sinds eind 2020 het verkoopverbod voor supermarkten werd aangekondigd.

33 van de 85 nieuwe zaken zijn eigendom van supermarkteigenaren of tankstation-uitbaters die vrezen voor omzetverlies als ze vanaf 1 juli geen tabak meer mogen verkopen in de supermarkt zelf. Daarom openen ze naast of tegenover de supermarkt een aparte tabakszaak, veelal gemakszaken waar ook andere producten te koop zijn. Het totale aantal tabakswinkels van supermarkteigenaren komt daarmee op 125.

Plus en Jumbo meeste eigen tabakszaken

Franchiseketen Plus (inclusief het overgenomen Coop) – 10 nieuwe winkels tot nu in 2024 – spant de kroon met in totaal 60 tabakszaken naast de deur. Jumbo-eigenaren – ook 9 nieuwe zaken – volgen met 30 tabakszaken. Albert Heijn-franchisenemers openden 6 nieuwe winkels wat het totaal op 22 brengt. Albert Heijn, dat in januari de tabak in de eigen winkels al de deur uit deed, ontmoedigt haar franchisenemers om aparte zaken te openen.

Dit jaar openden ook weer twee tankstations – in Bergen op Zoom en Bunschoten – een tabaksspeciaalzaak op het eigen terrein. Zo hopen de pompstationhouders ook na 2032 rookwaren te mogen blijven verkopen.

Wethouder Almere: ‘Onwenselijke ontwikkeling’

In Almere, waar Plus De Greef een Tabac & Gifts-winkel opende en Albert Heijn-multifranchiser Weernekers, eigenaar van vier winkels in Almere, aan twee vestigingen een tabaksspeciaalzaak toevoegde, spreekt wethouder Froukje de Jonge van een ‘onwenselijke ontwikkeling’ en zoekt zij naar mogelijkheden om dit soort uitbreidingen tegen te gaan. Tegen Almere deze week zei ze: “We proberen met zijn allen te werken naar een rookvrije generatie. Het helpt dan niet als supermarkten daar hun verantwoording niet in nemen.”

De wethouder krijgt bijval van Madelein Boers van GGD Flevoland, die vreest dat er juridisch weinig middelen zijn: “Ik ben natuurlijk geen jurist, maar moreel kun je je afvragen of het wenselijk is. Net als de wethouder vinden wij dit ook een onwenselijke ontwikkeling. Landelijk blijft de GGD dit agenderen. We proberen toe te werken naar een rookvrije generatie. Niet-roken moet de norm worden. Maar dat moet je met zijn allen doen en op alle niveaus.”