In 2023 werden 95 nieuwe tabakszaken gevestigd, vooral door supermarkteigenaren die in juli hun omzet uit tabak niet willen verliezen. Het FD stelt in een commentaar dat het de ondernemers zou sieren om daarvan af te zien. ‘Niet alles wat kan, moet ook.’

Door de webredactie

In de laatste vier maanden van 2023 zijn weer 44 nieuwe tabaksspeciaalzaken en tabaks- en gemakswinkels geopend, dan wel ingeschreven in het handelsregister. Dat blijkt uit vervolgonderzoek van TabakNee naar nieuwe verkooppunten van tabak. In meer dan de helft van de gevallen (25) betreft het aparte tabakswinkels van supermarkteigenaren, die zich zo voorbereiden op het aanstaande verkoopverbod van tabak in de supermarkt. Intussen beginnen ook tankstations op het eigen terrein aparte tabakszaken in te richten. In Amsterdam schreef Shell-pomphouder J.H. Zwart in mei al een aparte tabaksspeciaalzaak op het adres van het tankstation aan de Ookmeerweg in bij de Kamer van Koophandel. En afgelopen week opende Pieter Vlaming op het terrein van zijn BP-station in Dinteloord in het westen van Brabant een tabaksspeciaalzaak. “Ik voldoe aan alle wet- en regelgeving”, zei hij tegen vakblad TankPro.

TabakNee houdt sinds vorig jaar mei in het Dossier Verkooppunten een lijst bij met nieuwe tabakswinkels die bij de Kamer van Koophandel worden ingeschreven, waar mogelijk aangevuld met informatie uit andere bronnen. In september vorig jaar telden we 33 nieuwe winkels die er in vier maanden waren bijgekomen. En in de laatste vier maanden dus nog eens 44. In heel 2023 kwamen er 95 nieuwe tabakswinkels bij en in totaal bevat de lijst nu 150 verkooppunten die zijn opgericht sinds het voornemen van de regering bekend werd om het aantal verkooppunten te verminderen.

Vooral tabakswinkels van Plus-eigenaren

Van die 150 verkooppunten zijn er 97 eigendom van supermarkteigenaren. Franchisenemers van Plus spannen de kroon met 38 tabakswinkels. Daar kunnen we de 12 tabakszaken van Coop-eigenaren bij optellen, omdat Coop in september 2021 is overgenomen door Plus. Jumbo-franchisenemers openden tot nu toe 21 tabakszaken, Albert Heijn-uitbaters 16. DekaMarkt (3), Spar (1) en 6 zelfstandige supermarkten sluiten de rij. Als om hun keuze te rechtvaardigen, praten veel supermarkteigenaren de tabaksindustrie na dat ze in de aparte winkels de rokers meteen beter kunnen informeren over ‘minder schadelijke’ alternatieven voor de sigaret.

De industrie zelf laat zich ook niet onbetuigd. De tabaks- en gemaksketen Primera, gedeeltelijk in handen van British American Tobacco en sigarenproducent Swedish Tobacco Group, opent in sneltreinvaart nieuwe winkels, vaak juist in de omgeving van supermarkten of geëxploiteerd door supermarkteigenaren. Het afgelopen jaar kwamen er 15 nieuwe winkels bij en volgens hoofd Acquisitie Carl Damen van Primera staan er voor 2024 al 10 nieuwe zaken op het programma. De coöperatieve keten telde eind 2023 542 winkels.

‘Reguleren kan alleen met vergunningstelsel’

Dat er nu zoveel nieuwe tabakswinkels worden geopend, is Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd, een doorn in het oog. “Iedereen die dat wil kan een tabaks- en gemakszaak of een tabaksspeciaalzaak beginnen. Dat supermarkteigenaren dat doen is een regelrechte ondermijning van de wet die is bedoeld om het aantal verkooppunten te beperken. De overheid kan er nu niets tegen doen, omdat tabaksverkoop nog niet aan een vergunningstelsel is gekoppeld. Alleen met een vergunningstelsel – waar een meerderheid van de Tweede Kamer voor heeft gepleit – kun je het aantal winkels per gemeente en de locatie, bijvoorbeeld niet bij scholen, reguleren. Maar VWS vindt het te ingewikkeld. Ik vind het ingewikkeld dat jongeren nu nog steeds, als ze voor andere zaken, zoals ansichtkaarten, schoolspullen of het ophalen van pakjes in tabaks- en gemakzaken komen, zien dat er ook tabak wordt verkocht.”

FD: Tabak is geen legitiem bedrijfsmodel

Veel media berichtten de afgelopen dagen over de wijzigingen in de tabaksverkoop: Albert Heijn die besloot per 1 januari met tabak te stoppen, het smaakjesverbod voor e-sigaretten dat is ingegaan en supermarkteigenaren die met eigen winkels de wetgeving omzeilen. Het FD had er ook een groot stuk over, en kwam er daags na dat artikel in een commentaar op terug. “Wat er nu gebeurt, wekt geen verbazing”, schrijft de krant. Supermarktuitbaters sluiten hun sigarettenbalie en openen een paar meter verderop een tabakszaak. Het verschil met verkoop via de servicebalie voorin de winkel is nihil. Weg ontmoediging.”

De krant erkent dat het legaal is om dat te doen, maar noemt dat argument “ook wel erg makkelijk”. Om vervolgens scherp uit te halen. “Hier speelt een groter vraagstuk. Moet een samenleving verdienmodellen accepteren of zelfs faciliteren die per saldo schade toebrengen? Van weinig zaken is de maatschappelijke opbrengst zo overduidelijk negatief als die van sigaretten. Partijen die voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van het veroorzaken van gezondheids- en economische schade, hebben geen legitiem bedrijfsmodel.”

De krant concludeert dan ook: “Een legaal maar onwenselijk verkooppunt voor tabak is niet wat rokers, longartsen en belastingbetalers nodig hebben. Iedereen heeft baat bij een gezondere samenleving en betaalbare zorg. Het zou ondernemers daarom sieren als zij hun opportunisme laten varen. Niet alles wat kan, moet ook.”