In aanloop naar de Europese verkiezingen geven partijen nog weinig duidelijkheid over hun standpunten over tabak, terwijl een herziening van het Europese tabaksbeleid in de volgende zittingsperiode van het Europees Parlement is voorzien. TabakNee legde de deelnemende partijen zeven stellingen voor en kreeg van zes partijen een reactie.

Door de webredactie

De 20 Nederlandse partijen die meedoen aan de Europese verkiezingen die volgende week worden gehouden schrijven in hun verkiezingsprogramma’s nagenoeg niets over het tabaksbeleid. Dat is opmerkelijk, omdat tabaksbeleid een van de belangrijkste factoren is om de volksgezondheid te verbeteren. Tabakconsumptie is immers het grootste vermijdbare risico op ziekten en de meest significante oorzaak van voortijdig sterven in de EU. Tabak is in de EU verantwoordelijk voor ongeveer 700.000 doden per jaar, meldt de Europese Commissie. Ongeveer 50 procent van rokers sterft voortijdig; gemiddeld 14 jaar eerder dan niet-rokers.

Overheidsbeleid is wetenschappelijk gezien veruit de effectiefste manier om tabaksconsumptie te verminderen, en effectief beleid kan dus jaarlijks vele duizenden levens redden. In de volgende zittingsperiode van het Europees Parlement krijgen partijen de kans om dit beleid op Europees niveau te beïnvloeden, omdat dan de EU Tabaksproductenrichtlijn en de Tabaksaccijnsrichtlijn worden herzien.

TabakNee legde de 20 deelnemende partijen zeven stellingen voor, waar, ook na herhaald aandringen, uiteindelijk zes partijen op reageerden.

Stelling: Alternatieve nicotineproducten (e-sigaretten, verhitte tabak, snus/nicotinezakjes) moeten op dezelfde manier worden gereguleerd als sigaretten en shag

GroenLinks-PvdA is ‘groot voorstander’ van deze stelling, ook op Europees niveau. In Nederland is hiervoor al een (nationaal) wetsvoorstel ingediend, dat op 14 mei in de Kamer is behandeld. 50PLUS vindt dat alternatieve nicotineproducten al onder de huidige richtlijn zouden moeten vallen en dat deze alternatieve producten dus ook op dezelfde manier zouden moeten worden gereguleerd als de traditionele producten, zoals sigaretten. De ChristenUnie is het ook eens met de stelling. Voor deze partij is het einddoel om roken stap voor stap uit te bannen, wat ook betekent dat nicotineproducten op dezelfde manier moeten worden gereguleerd als reguliere tabak, inclusief accijnzen. De SGP is eveneens voorstander en vindt dat het gebruik van deze producten net zo moet worden ontmoedigd als reguliere tabak. VandeRegio zou in principe in lijn met de stelling stemmen, maar heeft haar prioriteiten naar eigen zeggen elders liggen. Ten slotte stemt ook Volt Nederland voor deze stelling, met als doel om de rookvrije generatie zo snel mogelijk te realiseren.

Stelling: E-sigaretten voor eenmalig gebruik moeten in de EU verboden worden

GL-PvdA is voor een nationaal verbod en heeft daar samen met NSC en het CDA op 14 mei ook een motie voor ingediend. Die motie is echter verworpen. Van een Europees verbod is de partij ook een groot voorstander, maar dat mag niet betekenen dat de regering of andere partijen “zich daarachter verschuilen om nu zelf geen actie te ondernemen (zoals met fossiele subsidies)”. 50PLUS is ook voor een verbod en vindt e-sigaretten voor eenmalig gebruik een verspilling van grondstoffen die slecht is voor het milieu. ChristenUnie en vandeRegio stemmen ook voor, zonder hier verdere toelichting bij te geven. De SGP is tegen een EU-verbod en vindt dat de lidstaten van de Europese Unie hier zelf over moeten kunnen besluiten. Volt zegt dat hoewel zij in principe staat voor het streng reguleren en zo veel mogelijk beperken van e-sigaretten voor eenmalig gebruik, zij nog geen definitieve positie heeft over het vraagstuk of ze dit in de gehele EU zou willen verbieden. De zorg is namelijk dat het volledig verbieden van een bepaald schadelijk product soms minder effectief is dan het streng reguleren ervan. Volt ondersteunt wel verder onderzoek naar de positieve en negatieve effecten van een EU-verbod op dergelijke e-sigaretten.

Stelling: Aantrekkelijke (zoete) smaken in e-sigaretten moeten in de EU verboden worden

GL-PvdA is het “helemaal eens” met deze stelling, en heeft voor het huidige verbod op deze smaakjes in Nederland gestemd. 50PLUS is ook voor de stelling, want het “aantrekkelijk maken van ongezonde producten maakt ze niet gezond.” ChristenUnie en vandeRegio zijn het ook eens met de stelling zonder verdere toelichting. De SGP is voor een nationaal smaakjesverbod, maar tegen een Europees verbod, omdat “de lidstaten hier zelf over moeten kunnen besluiten.” Volt zegt nog geen definitieve positie over een EU-verbod te hebben ontwikkeld.

Stelling: Nicotinezakjes moeten in de hele EU verboden worden

GL-PvdA is voor deze stelling. Een totaalverbod op nicotinezakjes staat ook in het wetsvoorstel dat op 14 mei in de Kamer is besproken en GL-PvdA zou dit ook graag op Europees niveau invoeren. 50PLUS onderschrijft de stelling en stelt dat nicotine ongezond is, hoe het ook “verpakt” wordt. ChristenUnie en vandeRegio zijn allebei voor de stelling. De SGP is in dit geval nogmaals tegen een EU-verbod, omdat de lidstaten zelf moeten kunnen beslissen. Volt zegt nog geen definitieve positie over het vraagstuk te hebben, hoewel ze het in principe streng willen reguleren.

Stelling: In de EU moet (in navolging van het Verenigd Koninkrijk) een generatiegebonden verkoopverbod gaan gelden voor iedereen geboren na een bepaald jaar, bijvoorbeeld 2009

GL-PvdA vindt het generatiegebonden verkoopverbod “interessant” klinken, maar wil nog meer onderzoek doen naar de praktische effecten van een dergelijk verbod en de juridische mogelijkheden op EU-niveau. 50PLUS is het oneens met het verkoopverbod, omdat zij wel voor “ontmoedigen” is, maar niet voor “betuttelen”, en omdat je daarmee “een niet controleerbare illegale markt” gaat creëren. ChristenUnie is het wel eens met het verkoopverbod, en wil dat Nederland om te beginnen al in 2025 de leeftijdsgrens ophoogt naar 21 jaar en daarna elk jaar de verkoopleeftijd verhoogt totdat uiteindelijk niemand meer tabak kan kopen. De SGP wil geen EU-verbod. VandeRegio is wel voor een verkoopverbod, en Volt heeft nog geen definitieve positie over het voorstel, want ze zijn “bang dat er een grote illegale markt voor tabak en andere rookwaren voor jongeren zal ontstaan.”

Stelling: Verschillen in de prijzen voor tabak en andere rookwaren tussen landen moeten worden verminderd door voor de hele EU minimumprijzen in te stellen

GL-PvdA is hier voor, omdat het tot minder grensverkeer leidt. 50PLUS is ook voor, omdat zij een EU-breed ontmoedigingsbeleid willen waar geen “nicotine-route” tussen bijvoorbeeld Luxemburg en Nederland ontstaat of blijft. ChristenUnie en vandeRegio zijn beide voor, zonder verdere toelichting, en de SGP is tegen, omdat de lidstaten hier zelf over moeten kunnen beslissen. Volt is voor dit wetsvoorstel omdat “dit een gelijk speelveld op de interne markt zou creëren waardoor grensoverschrijdend winkelen voor goedkopere tabaksproducten voorkomen kan worden.”

Stelling: De EU moet accijnsheffingen voorschrijven voor alternatieve nicotineproducten (e-sigaretten, verhitte tabak)

GL-PvdA is een voorstander van accijnsheffingen op alternatieve nicotineproducten en zou ook voor een Europese minimumaccijns zijn, omdat dit grensverkeer vermindert. 50PLUS en de SGP zijn tegen “door de EU opgelegde belastingen” en vinden dat het vaststellen en innen van belastingen in het nationale domein dient te blijven. Er zijn in hun ogen voldoende effectieve ontmoedigingsmiddelen beschikbaar, waardoor EU-accijns niet noodzakelijk zijn. ChristenUnie en vandeRegio zijn het beide eens met de stelling. De ChristenUnie wil voor alle vormen van tabak de accijns gelijktrekken en jaarlijks verhogen met 1 euro boven op de inflatie, en ook accijns heffen op e-sigaretten en andere alternatieven. Volt wil ook dat de EU accijnzen gaat voorschrijven op alternatieve nicotineproducten. Verder wil Volt dat de Europese Unie lobbyisten van de nicotine-industrie gaat weren en importeurs van alternatieve nicotineproducten gaat verplichten om een deel van hun winst in een nicotinefonds te storten; een initiatief dat de ChristenUnie ook ondersteunt.