Met de publicatie van de Algemene Maatregel van Bestuur is het verbod op verkoop van rookwaren in supermarkten en horeca per 1 juli definitief. In het besluit zijn enkele uitzonderingen opgenomen voor supermarkten in onder meer gevangenissen en zorginstellingen.

Door de webredactie

De Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) waarmee het verbod op verkoop van rookwaren in supermarkten en horeca wettelijk wordt geregeld is op 15 april in het Staatsblad gepubliceerd. Daarmee is de tabaksban in supermarkten en horeca per 1 juli 2024 een feit.

Ten opzichte van een eerder ten behoeve van de internetconsultatie gepubliceerde versie van het besluit zijn enkele opmerkelijke uitzonderingen op het verbod toegevoegd. De tabaksban geldt namelijk niet voor supermarkten in gevangenissen, verpleeghuizen, revalidatiecentra, psychiatrische ziekenhuizen, zwakzinnigeninrichtingen, gezinsvervangende tehuizen voor gehandicapten en verzorgingshuizen. Al wel bekend was dat ook uitzonderingen gelden voor coffeeshops en shisha-lounges.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit heeft alle regels die verband houden met het verkoopverbod op een aparte webpagina op een rij gezet.

Gefaseerde reductie verkooppunten

Het verkoopverbod in supermarkten en horeca – waarmee het verbod nu ook gaat gelden voor horeca waar geen alcohol wordt verkocht, zoals snackbars – is de volgende stap in een gefaseerde vermindering van het aantal verkooppunten voor tabak en aanverwante producten. In 2022 werd verkoop via tabaksautomaten verboden, wat een reductie van 5.600 verkoopmogelijkheden opleverde. Vorig jaar werd het onlineverkoopverbod van kracht. Volgens planning zal de verkoop van elektronische dampwaar (e-sigaretten of vapes) in 2025 alleen nog in speciaalzaken mogen. In 2030 wordt de verkoop van rookwaren uit tankstations gehaald en nog slechts voorbehouden aan gemakszaken (met uitzondering van e-sigaretten) en speciaalzaken. Twee jaar later moeten ook gemakszaken de rookwaren opgeven. De regering verwacht dat er dan zo’n 1.500 speciaalzaken over zullen blijven.

120.000 minder rokers in 2030

De beperking van het aantal verkooppunten volgt uit de afspraken in het Nationaal Preventieakkoord en moet bijdragen aan het realiseren van een rookvrije generatie per 2040. Uit de toelichting bij het besluit blijkt dat de regering ervan uitgaat dat de tabaksban in supermarkten “tot 2030 een gezondheidswinst genereert van circa 120.000 minder rokers” en dat er dus “per direct een groot positief effect op de volksgezondheid en denormalisering van rookwaren” zal worden gesorteerd.

Uitdrukkelijk wordt in de toelichting genoemd dat shop-in-shop-constructies, waarbij in een supermarkt in een afgeschermde ruimte tabak zou worden verkocht, niet zijn toegestaan. Aparte tabakswinkels naast of vlak bij supermarkten worden als ‘onwenselijk’ bestempeld, maar de beperkte toename van het aantal speciaalzaken weegt naar het oordeel van de regering niet op tegen de afname van het aantal verkooppunten in supermarkten.

Vergunningstelsel onwenselijk, vindt kabinet

In de toelichting bij het definitieve besluit is ook een paragraaf toegevoegd waarin het verkoopverbod wordt afgezet tegen de mogelijkheid om een vergunningstelsel in te voeren. Hoewel de Tweede Kamer daarover vorig jaar een motie aannam, wijst het kabinet zo’n vergunningstelsel om de tabaksverkoop te reguleren af. Er komt wel een registratieplicht voor tabaksverkopers, waarmee de overheid zicht houdt op de ontwikkelingen. Door af te zien van een vergunningstelsel kan de overheid juist flexibeler reageren op die ontwikkelingen, is de redenering.

Dienstenrichtlijn geen obstakel

Verder valt op te merken dat aan de toelichting een paragraaf is toegevoegd die ingaat op de verhouding van het besluit tot de Europese Dienstenrichtlijn. De Raad van State had daar in zijn advies over het besluit op aangedrongen. Voor het Vakcentrum, belangenbehartiger van zelfstandige supermarktondernemers, was dat advies aanleiding om met juridische stappen te dreigen als de regering onvoldoende zou aantonen dat het verbod niet in strijd is met de Dienstenrichtlijn. Het kabinet stelt nu dat de bescherming van de volksgezondheid de rechtvaardiging biedt om het verbod in te voeren en dat de maatregel niet verder gaat dan noodzakelijk (evenredig is) en bovendien al in 2020 is aangekondigd.