Het Vakcentrum, belangenbehartiger van zelfstandige supermarkten, dreigt de overheid met juridische stappen als zij niet afdoende uitlegt waarom het aanstaande verbod op tabaksverkoop noodzakelijk is.

Door de webredactie

Het Vakcentrum, belangenbehartiger van onder meer zelfstandige supermarktondernemers, dreigt in een brief aan demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS, CU) met juridische stappen als hij niet met nadere toelichting komt op het voorgenomen verbod op tabaksverkoop door supermarkten. De brancheorganisatie vraagt de staatssecretaris voldoende tijd te nemen voor die onderbouwing en dringt daarom aan op uitstel van het verbod.

Het Vakcentrum verwijst daarbij naar het advies dat de Raad van State eind januari over de maatregel uitbracht. Een van de punten in dat advies is dat de regering beter moet onderbouwen hoe de voorgestelde maatregel zich verhoudt tot de Europese Dienstenrichtlijn.

De Raad van State stelt in het advies dat “het voorgestelde verbod niet een eis met betrekking tot het goed zelf is, maar de detailhandel in goederen raakt, zodat de verstrekking van tabaksproducten en aanverwante producten kan worden beschouwd als een dienst in de zin van de Dienstenrichtlijn.” Die richtlijn bepaalt dat een beperking in dienstverlening ‘een dwingende reden van het algemeen belang’ moet hebben en evenredig, dat wil zeggen niet verder dan strikt noodzakelijk is (artikel 15, lid 3).

Impact op kleine supermarkt

Volgens de Levensmiddelenkrant schrijft het Vakcentrum in de brief dat het verbod in strijd zou zijn met het gelijkheidsbeginsel, omdat sommige winkels wel en andere geen tabak mogen verkopen. Bovendien vindt het centrum dat de maatregel verder gaat dan nodig is: “Het voorgenomen verbod is ook onredelijk c.q. onevenredig gezien de enorme gevolgen voor het voorzieningenniveau in Nederland. De impact op met name kleinere supermarkten is groot. Deze ondernemers hebben de klant nodig die naast tabak in het verlengde nog allerlei andere boodschappen doet. Deze klant wordt nu de wijk, buurt of dorp uitgejaagd en gaat elders alle boodschappen doen. Dit betekent een aftakeling van de leefbaarheid op het platteland met alle sociaaleconomische gevolgen van dien.” Volgens de Levensmiddelenkrant heeft het Vakcentrum om deze redenen al melding gedaan bij de Europese Unie van een mogelijke overtreding van de Dienstenrichtlijn.

Uitzonderingspositie bepleit

Begin vorig jaar pleitte het Vakcentrum in zijn reactie op de internetconsultatie over het voorgenomen verkoopverbod ook al voor uitstel “en als dat niet mogelijk is dan tenminste een uitzonderingspositie voor een deel van de supermarkten.” Voorgesteld werd om wanneer een tabaksverkooppunt verder dan 2,5 kilometer van een supermarkt verwijderd is, deze supermarkt alsnog tabaksverkoop toe te staan.

Halverwege 2022 ontdekte The Investigative Desk dat de conclusie van het SEO-onderzoek naar de gevolgen van het verkoopverbod voor supermarkten dat hierdoor 500 supermarkten failliet zouden gaan sterk was beïnvloed door het Vakcentrum. De belangenorganisatie had de onderzoekers in contact gebracht met 12 ondernemers die hun zorgen uitten, op basis waarvan het getal van 500 faillissementen werd berekend.

Noodzaak is glashelder

In een reactie stelt Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd, dat de overheid niet onder druk van de lobby de tabaksban moet uitstellen. “De noodzaak van de beperking van het aantal verkooppunten van tabak is glashelder”, zegt zij. “Naast jaarlijkse accijnsverhogingen is het terugbrengen van het aantal verkooppunten het meest effectieve middel om jongeren te beschermen tegen de verleidingen van de tabaksindustrie. In supermarkten worden jongeren, die er komen voor andere boodschappen, met tabak geconfronteerd, zelfs met het bestaande uitstalverbod. Het beste zou zijn om de tabaksverkoop direct al te beperken tot tabaksspeciaalzaken en niet pas in 2032, zodat jongeren ook in gemakszaken en pompstations niet meer met rookwaren worden geconfronteerd.”

Verder blijft De Kanter van mening dat een vergunningstelsel voor tabaksverkoop nodig is. “De Raad van State heeft dat ook gesuggereerd en de Tweede Kamer was er in meerderheid voor. Alleen met een vergunningstelsel kun je het aantal en de locaties van tabakszaken reguleren.” Dat lokale buurtsupers al hun rokende klanten zouden verliezen, lijkt De Kanter overigens overdreven. “We hebben het over 20 procent van de klanten, want dat is het gemiddelde aantal rokers. Dat is dus al een beperkt aantal, maar laten die dan allemaal hun lokale winkel in de steek? Het lijkt mij sterk dat supermarkten niet kunnen overleven zonder tabaksverkoop.”