In een advies aan de regering oppert de Raad van State dat het voorgenomen verkoopverbod van tabak in supermarkten en de gelijktijdige registratieplicht voor tabaksverkooppunten mogelijk niet effectief genoeg zullen zijn. Een vergunningstelsel is toch te overwegen, suggereert de Raad.

Door de webredactie

Het kabinet moet beter toelichten of de registratieplicht voor tabaksverkooppunten, die per 1 juli tegelijk met het verkoopverbod van tabak in supermarkten van kracht moet worden, voldoende effectief zal zijn of “dat extra maatregelen (zoals een vergunningstelsel) nodig zijn om het aantal verkooppunten te beheersen.” Dat adviseert de Raad van State in een advies over het ontwerpbesluit voor het verkoopverbod en het wetsvoorstel voor de registratieplicht, dat gisteren werd gepubliceerd.

De Raad schrijft: “Doordat na inwerkingtreding van het verkoopverbod een verschuiving van aanbod te verwachten valt, is de afbouw van het aantal tabaksverkooppunten in de periode tot 2032 met onzekerheid omgeven. Bovendien is er ook na 2032 geen instrument waarmee het aantal tabaksspeciaalzaken kan worden beheerst.” In het licht van de recente conclusie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat de doelen van het Nationaal Preventieakkoord (NPA) met het huidige en voorgenomen beleid op geen stukken na worden gehaald, rijst volgens de Raad van State de vraag of “andere, alternatieve maatregelen nodig zijn”.

Vergunningstelsel ook nuttig na 2032

De Raad heeft ook een suggestie voor zo’n alternatief: “Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een vergunningstelsel. Met een in de toelichting genoemd vergunningstelsel zouden bijvoorbeeld zowel kwantitatieve, als kwalitatieve beperkingen aan de verkoop van tabaksproducten en aanverwante producten kunnen worden gesteld. Dit geldt niet alleen voor de overgangsfase tot 2032, maar ook daarna.” De Tweede Kamer stemde vorig jaar ook al voor een voorstel tot invoering van zo’n stelsel. Maar staatssecretaris Van Ooijen (VWS, CU) liet in oktober na onderzoek weten niets in zo’n stelsel te zien.

De Raad haalt ook uit de toelichting bij beide voorstellen de passage aan waarin wordt verwezen naar het onderzoek dat SEO Economisch Onderzoek in 2021 deed naar de effecten van het voorgenomen verkoopverbod. Destijds concludeerde SEO dat, hoewel het inschatte dat het verkoopverbod zou leiden tot opening van zo’n 800 aparte tabaksverkooppunten door supermarkten, met de voorgestelde maatregelen de doelen van het NPA gehaald zouden kunnen worden. Inmiddels, stelt de Raad vast, is uit het RIVM-rapport gebleken dat dit niet het geval zal zijn.

Is registratieplicht te handhaven?

De Raad van State heeft ook vragen over de handhaafbaarheid van de registratieplicht. De registratie is bedoeld om de handhaving van de Tabaks- en rookwarenwet (bijvoorbeeld van de leeftijdsgrens, uitstal- en reclameverboden en smaakverbod) te faciliteren. Maar de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) stelde zelf al dat de volledigheid en actualiteit van het register sterkt afhangt van de naleving van de plicht. Verkooppunten die nu al buiten beeld van de NVWA zijn, zullen dat waarschijnlijk ook na invoering van de registratieplicht blijven, zo is de inschatting.

De NVWA verwacht ook dat niet alle nieuwe verkooppunten zich uit zichzelf zullen registreren en geeft aan een beperkte capaciteit te hebben om de verplichting te handhaven. “Maar zelfs als alle verkooppunten zich daadwerkelijk zouden registreren, kan de capaciteit van de toezichthouder een risico vormen voor de uitvoerbaarheid van de registratieplicht. Dit geldt temeer als inderdaad nieuwe verkooppunten ontstaan.” De Raad adviseert het kabinet hier nader op in te gaan in de definitieve toelichting.

Coffeeshops en sisha lounges

Behalve voor supermarkten geldt het verkoopverbod van tabak en aanverwante producten ook voor horeca-inrichtingen waar geen alcohol wordt verkocht. Zo’n verbod bestaat al voor horeca die wel alcohol verkoopt onder de Alcoholwet. Maar op de voorgestelde regeling maakt de wetgever nu twee uitzonderingen, namelijk voor coffeeshops en shisha lounges. Die uitzondering geldt omdat voor deze categorieën al apart beleid geldt en jongeren onder de 18 sowieso niet naar binnen mogen. Maar de Raad van State voorziet dat mensen die bij deze zaken voor tabak of aanverwante producten komen, in aanraking zullen komen met cannabis of een waterpijp, waar ook gezondheidsrisico’s aan verbonden zijn. Vandaar dat de Raad ook bij deze uitzondering nadere toelichting adviseert.